phía tây bắc thành Đa Bang. Mộc Thạnh dẫn bọn Đề đốc Trần Tuấn tấn
công phía đông nam thành. Xác (giặc) chất cao ngang với thành mà giặc
vẫn tiến đánh, không tên nào dám ngừng lại. Bọn Nguyễn Tông Đỗ (là)
tướng chỉ huy quân Thiên Trường đào thành cho voi ra. Người Minh dùng
hỏa tiễn bắn voi. Voi lui lại, nhân đó người Minh theo voi đánh vào. Thành
liền bị hạ. Các quân ở dọc sông đều tan vỡ. (Họ Hồ) cho quân lui giữ
Hoàng Giang
. Người Minh vào Đông Đô, bắt cướp con gái, ngọc lụa,
thống kê lương thảo, chia quan làm việc và chiêu tập dân xiêu tán, tính kế ở
lâu dài. (Chúng) thiến nhiều con trai nhỏ tuổi và thu tiền đồng ở các xứ, cho
chạy trạm đưa về Kim Lăng (Trung Quốc)”.
Lời bàn
Trần Hưng Đạo nói: “Quân quý hồ tinh, bất quý hồ đa” (quân lính cốt ở
tinh nhuệ chứ không phải ở số đông). Quân đội nhà Hồ rất đông, vũ khí và
trang bị tốt, nhưng lại thiếu tất cả những yếu tố căn bản nhất để có thể gọi
là đội quân tinh nhuệ.
Không có tinh thần phụ tử chi binh (quân đội trên dưới như cha con một
nhà), ấy là cái thiếu thứ nhất. Không gắn bó với nhà Hồ vì chán ghét chính
sự hà khắc nên không có tinh thần và lí tưởng chiến đấu, ấy là cái thiếu thứ
hai. Không được nhân dân ủng hộ, ấy là cái thiếu thứ ba. Không có một nhà
chiến lược đủ uy tín và tài năng để chỉ huy quân dân cả nước, ấy là cái
thiếu thứ tư. Thiếu cả bốn cái không thể thiếu ấy, thảm bại là điều không
thể tránh khỏi.
Sau trận thảm bại này, đất nước bị quân Minh đô hộ hơn 20 năm. Đau
xót và nhục nhã thay!
