15. Trận kịch chiến ở hồ Điển Triệt
Mùa xuân năm 542, Lý Bí (còn có tên gọi khác là Lý Bôn) đã dựng cờ
khởi nghĩa, tập hợp và lãnh đạo nhân dân cả nước quét sạch quân đô hộ nhà
Lương ra khỏi bờ cõi. Hai năm sau (năm 544), ông lên ngôi hoàng đế, xưng
là Lý Nam Đế, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân và niên hiệu là Thiên Đức (cũng
có sách viết là Đại Đức). Từ đây, một chính quyền độc lập và tự chủ được
thiết lập, nhưng cũng từ đây, sau cơn hốt hoảng nhất thời, nhà Lương đã
liên tiếp tổ chức những cuộc đàn áp có quy mô lớn. Một trong những viên
tướng khét tiếng tàn bạo nhất của nhà Lương là Trần Bá Tiên được giao
nhiệm vụ chỉ huy các cuộc đàn áp này. Bên cạnh Trần Bá Tiên là một loạt
những tướng lĩnh dày dạn kinh nghiệm trận mạc như Dương Phiêu, Tiêu
Bột … Bởi cuộc tấn công ồ ạt của Trần Bá Tiên, nghĩa quân Lý Bí bị thua
hai trận lớn ở Chu Diên (đất này nay thuộc Hà Tây) và ở cửa sông Tô Lịch.
Lý Bí rút về Gia Ninh (nay thuộc huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc). Trần Bá
Tiên cho quân vây đánh Gia Ninh, Lý Bí lại phải rút về Điển Triệt (nay
thuộc huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc). Vùng Điển Triệt có hồ Điển Triệt
rất rộng. Nay hồ này vẫn còn. Cũng có người gọi là hồ Tứ Yên vì ngày nay,
hồ nằm ở khu vực xã Tứ Yên. Năm Bính Dần (546), trận kịch chiến giữa
lực lượng của Lý Bí với quân đội nhà Lương do Trần Bá Tiên chỉ huy đã
diễn ra tại hồ Điển Triệt. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (ngoại kỉ, quyển 4, tờ
16-b) chép rằng:
“Mùa xuân, tháng giêng (năm 546), bọn Trần Bá Tiên đã chiếm được
thành Gia Ninh, Nhà vua (chỉ Lý Nam Đế) đành phải chạy vào đất của
người Lão (từ chỉ chung đồng bào các dân tộc ít người) ở Tân Xương.
Quân nhà Lương đóng ở cửa sông Gia Ninh.
Mùa thu, tháng tám, nhà vua đem hai vạn quân từ đất Lão ra đóng ở hồ
Điển Triệt, thuyền bè nhiều đến nỗi chật cả mặt hồ. Quân nhà Lương trông
thấy thì sợ, không dám tiến vào, cứ đóng ở khu vực gần với cửa hồ mà thôi.
Trần Bá Tiên nói với các tướng rằng: -Quân ta ở đây đã lâu, thế cô, không
được tiếp viện, tướng sĩ thì mỏi mệt. Một khi đã tiến sâu vào nước người
mà thua trận thì đừng mong sống sót. Nay, nhân lúc họ bại trận mấy phen
