21. Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng
Phùng Hưng quê ở Đường Lâm. Đất quê ông nay thuộc huyện Ba Vì,
tỉnh Hà Tây. Phùng Hưng sinh năm nào chưa rõ, chỉ biết ông mất vì bệnh
vào năm Kỷ Tỵ (789). Sinh thời, Phùng Hưng là người khoẻ mạnh và dũng
lược. Chính ông đã phát động và lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa rất lớn, đập
tan chính quyền đô hộ của nhà Đường, xây dựng nền độc lập tự chủ trong
một thời gian khá dài. Trong Việt điện u linh tập, Lý Tế Xuyên đã dựa vào
ghi chép của Triệu Vương Giao Châu kí mà chép chuyện về Phùng Hưng
như sau:
“Vương họ Phùng, huý là Hưng, ông và cha của Vương đều nối đời làm
tù trưởng của đất Đường Lâm. Chức tù trưởng bấy giờ gọi là Quan Lang.
Tục gọi như thế, hiện nay ở mạn ngược vẫn còn. Vương con nhà giàu
nhưng hay giúp đỡ kẻ nghèo, đã thế, Vương lại khoẻ mạnh, có thể đánh
được hổ, vật được trâu. Em Vương là (Phùng) Hãi cũng có sức mang nổi
ngàn cân, cõng được thuyền chứa ngàn hộc mà đi luôn mười dặm. Gần xa
nghe tiếng đều lấy làm sợ. Thời niên hiệu Đại Lịch của nhà Đường, nước ta
rối loạn, Vương cùng em đem binh đi chinh phục khắp các vùng ở lân cận.
Vương đổi tên là Cự Lão và xưng là Đô quân, còn em Vương thì đổi tên là
Cự Lực và xưng là Đô bảo, anh em cùng nhau làm theo kế sách của một
người cùng làng, tên là Đỗ Anh Luân, đem đại binh đi tuần thú khắp các
châu Đường Lâm và Trường Phong, uy danh lừng lẫy, khiến ai cũng phải
theo phục. Vương cho phao tin rằng sẽ đánh phủ đô hộ. Quan đô hộ của
nhà Đường là Cao Chính Bình đem quân đi đánh, bị thua, sợ quá phát bệnh
mà chết. Vương vào phủ đô hộ, nắm quyền trị dân được bảy năm thì mất.
Bấy giờ, nhiều người muốn lập em của Vương là Phùng Hãi lên thay,
nhưng quan Đầu Mục có sức khoẻ lạ thường là Bồ Phá Cần lại quyết chí
không cho, bắt phải lập con Vương là Phùng An. Phùng An lên nối ngôi,
bèn đem quân đánh Phùng Hãi. Phùng Hãi sợ Bồ Phá Cần nên lánh vào
động Chu Nham, sau không biết là đi về đâu.
