gia, cho nên chi bằng, trước hãy đem lễ đến phúng để dò xét tình hình rồi
sau hãy liệu kế.
Các tướng ai cũng bái phục. Chúa bèn sai sứ đi phúng điếu”.
Lời bàn
Đối phương lâm nạn, trong thì đạo cha con tan tành ngoài thì nghĩa chúa
tôi sụp đổ, ấy là chưa kể dư đảng của họ Mạc vẫn còn rất đáng gờm, bảo
chúa Nguyễn không cả mừng làm sao được? Song, thế của chúa Nguyễn
chưa đủ mạnh, lực của chúa Nguyễn chưa đủ lớn, kí tải niềm vui vô bờ ở ba
phát súng và ba tiếng thét giữa trời là chí phải, bảo chúa Nguyễn làm khác
đi mà được sao? Nguyễn Hữu Dật quả là trẻ người non dạ, thẳng thắn mà
chưa đủ sâu sắc, có chí khí của con nhà tướng mà chưa đủ mưu lược của
người cầm quân, bị gởi trả về cho cha dạy thêm cũng là chí phải.
Lời chúa Nguyễn Phúc Nguyên là lời nhân nghĩa chăng? Cứ chữ mà suy
thì quả là Nguyễn Phúc Nguyên hết sức khôn khéo. Ở đời, biết che kín sở
đoản của mình cũng là thông minh. Các tướng ai cũng bái phục Chúa,
ngẫm cho kĩ thì thấy … đó cũng là thông minh.
Giữa những người thông minh ngầm hiểu ý nhau, thì người thông minh
trẻ tuổi lại bộc trực một cách thái quá như Nguyễn Hữu Dật, tạm thôi làm
quan trong ba năm, nào có gì lạ đâu!
