nhau, vậy mà chỉ mình (Ngô) Sách Tuân bị tr̔ còn cha con Lê Hy thì không
ai xét hỏi gì đến, như thế thì còn gọi là phép nước làm sao được nữa!
Phan Tự Cường biết hạch tội (Ngô) Sách Tuân mà không.một lời nào đả
động đến Lê Hy, thế thì so với người nịnh hót Lê Hy cũng chẳng hơn kém
nhau bao nhiêu vậy. (Phan) Tự Cường cũng cùng một loại với (Ngô) Sách
Tuân mà thôi”.
Lời bàn
Có mỗi một khoa thi Hương, kẻ đỗ cao nhất cũng chỉ là Cử nhân, vậy mà
hỏng một cách thảm hại lại là bốn vị Tiến sĩ lừng danh: Lê Hy, Ngô Sách
Tuân, Phan Tự Cường và Ngô Hải, nhục thay!
Chư vị sử gia thời Nguyễn, sắc sảo thì quả là thật sắc sảo, song, chừng
như chư vị chỉ muốn mượn Lời cẩn án để kí thác chút tâm sự với thời cuộc
đó thôi. Tự cổ búa rìu của phép nước vẫn giáng từ trên xuống, có đâu lại
vung từ dưới lên, vung lên như thế, lỡ bay đầu Tể tướng, bay luôn đầu cả
Chúa lẫn Vua, thiên hạ như gà con mất mẹ, biết nương tựa vào đâu. Vả
chăng, vung lên lâu ngày quen tay thành tật, chư vị ngồi trong kinh thành,
nhỡ bị họa lây thì lấy ai mà viết sử?
Kẻ hậu sinh này viết tới đây, ngẩn ngơ mà tình cờ dừng lại, ngắm mãi cái
gì đen đen trong trang sử cũ, một lúc sau mới chợt nhận ra đó chính là xác
Tiến sĩ Ngô Sách Tuân đang treo lủng lẳng, khô như một nét sổ của trang
chữ Hán lạnh lùng. Mạo muội dịch ra quốc ngữ, lại nhìn kĩ lần nữa, thì
chao ơi, cái xác treo lủng lẳng ấy bay vào trang đánh máy, chẳng khác gì
cái dấu chấm than. Hóa ra, dấu chấm hết cuộc đời của Tiến sĩ Ngô Sách
Tuân lại là dấu chấm than!
