02. Cuộc mưu phản của Trịnh Luân và Trịnh Phất
Từ năm Quý Mùi (1703), chúa Trịnh là Trịnh Căn đã lo chọn người kế
vị. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Chính biên, quyển 34,
tờ 50 và 51) cho hay:
“Trước kia, con trưởng của Trịnh Căn là (Trịnh) Vĩnh mất sớm, vì thế
(Trịnh) Căn lấy con thứ của mình là (Trịnh) Bách làm thừa tự. (Trịnh) Bách
mất. (Trịnh Căn) lại dùng con của (Trịnh) Vĩnh là (Trịnh) Bính làm thừa tự.
Con của (Trịnh) Bính là (Trịnh) Cương, năm ấy (năm 1703 – ND) mười
tám tuổi.
(Thế rồi Trịnh) Bính cũng mất mà Trịnh Căn thì ã cao mà người thừa tự
thì chưa ổn định. (Trịnh Căn) bèn triệu quan Bồi tụng là Nguyễn Quý Đức
vào hỏi. Quý Đức thưa: -Trọng trách trông coi việc nước và vỗ về quân sĩ
thì phải thuộc về người chắt trưởng (chỉ Trịnh Cương – ND), vậy, cúi xin
sớm định ngay danh phận rõ ràng để cắt đứt sự dòm ngó.
(Trịnh) Căn lại hỏi thêm Đặng Đình Tướng và Đình Tướng cùng thưa lời
tương tự như Nguyễn Quý Đức. Bấy giờ, Trịnh Căn mới quyết ý dùng
(Trịnh) Cương làm người thừa tự. (Trịnh) Căn làm tờ biểu, xin Vua tiến
phong (Trịnh) Cương làm Khâm sai Tiết chế Thủy Bộ Chư Dinh, hàm Thái
úy, tước An Quốc Công, được mở phủ đệ riêng, quyền nắm giữ các cơ quan
nhà nước”.
Chuyện tưởng thế là đã rõ ràng, chẳng dè hơn một năm sau, năm Giáp
Thân (1704), các con của Trịnh Bách là Trịnh Luân và Trịnh Phất đã hợp
mưu chống lại Trịnh Cương. Sự kiện này cũng được sách trên chép lại như
sau:
“Trước kia, khi Trịnh Bính mất, Luân và Phất thấy mình là con Trịnh
Bách, vị Tiết chế đã qua đời, lẽ ra phải được tập phong để lên nối nghiệp,
vậy mà nay Trịnh Cương nhờ vai chắt của chúa Trịnh Căn mà được quyền
lập phủ đệ riêng, nên Luân và Phất câu kết với bọn Đào Quang Giai làm bè
đảng, tính hợp mưu lật ngôi vị của Trịnh Cương. Quan Hiệu thảo
Nguyễn Công Cơ dò biết được cơ mưu, liền báo cho Trịnh Căn biết. Căn
