hắn, thế mà người viết sử cũng quanh co, có ý che tội cho hắn. Ôi, lòng
người đắm đuối khiến cho nghĩa lớn bị diệt vong, cùng cực đến là quá quắt,
đáng than thở biết là bao!
Lời bàn
Trịnh Cương đã làm một việc mà được ba điều lợi. Một là khẳng định
cho thiên hạ biết, cả đến ngôi vua cũng do mình sắp đặt, cho ai người đó
hưởng mà thôi. Vua mà còn như vậy, quan lại chớ có dại dột mà làm điều
trái ý Chúa. Hai là thay Thái tử 28 tuổi (cũng đáng gọi là đã đến lúc khó
bảo) bằng một Thái tử mới 19 tuổi (cũng đáng gọi là dễ khiến hơn), ngôi vị
của Chúa nhờ vậy mà đã chắc lại càng thêm chắc. Ba là đúng như Lời cẩn
án đã nói, Trịnh Cương làm chúa, con gái Trịnh Cương làm Thái hậu, cháu
ngoại Trịnh Cương làm vua, danh nghĩa thì giang sơn này không phải của
Trịnh Cương mà thực là của Trịnh Cương rồi đó vậy. Ba điều ấy, đủ để gây
khiếp vía cho cả một thời, bút lông của sử quan thì mềm, thân sử quan thì
yếu ớt … bảo không viết vòng vo làm sao được? Lạ thay chư vị viết Lời
cẩn án, sử quan mà chẳng chịu hiểu để rồi thông cảm cho sử quan, bảo
thiên hạ hiểu và thông cảm cho sử quan làm sao được? Xin mượn mấy chữ
của chư vị: đáng than thở biết ngần nào để chép vào đây, hồn chư vị nếu có
linh thiêng, hiện về và vặn hỏi, thì kẻ hậu học này cũng chỉ xin khoanh tay
im lặng, chư vị muốn hiểu ra sao cũng cứ mặc lòng.
Vì sao Lê Duy Phường được thay anh làm Thái tử? Thuở ấy, nếu có ai đó
tò mò, xin đến yết kiến rồi hỏi Lê Duy Phường điều này, chắc Lê Duy
Phường cũng chỉ nở nụ cười bí ẩn. Còn như ngày nay, ai mà còn hỏi câu
này thì thật là ngây thơ. Trớ trêu thay, trong Hán tự, chữ chúa nghĩa là chúa
lại cao hơn hẳn chữ vương nghĩa là vua … một cái dấu chấm ở trên đầu!
Cái đầu của chúa đã quyết là vậy thì sự thể tất nhiên phải là vậy, hỏi mà
làm chi?
