19. Mạc Thiên Tứ với mười cảnh đẹp của Hà Tiên
Mạc Thiên Tứ (cũng tức là Mạc Thiên Tích), tự là Sĩ Lân, con trai của
Mạc Cửu. Sách Đại Nam thực lục (Tiền biên, quyển 8) cho hay, Mạc Cửu
người gốc Lôi châu, thuộc Quảông, Trung Quốc. Khi nhà Minh bị nhà
Thanh đánh đổ, Mạc Cửu là một trong những người tham gia phong trào
bài Thanh phục Minh
, và khi phong trào bài Thanh phục Minh thất bại,
Mạc Cửu chạy sang Chân Lạp, được quốc vương Chân Lạp cho giữ chức
Ốc nha. Sau, thấy phủ Sài Mạt
có nhiều người buôn kẻ bán, Mạc Cửu
bèn di cư tới đó. Sách trên viết rằng:
“Thấy ở đất ấy, tương truyền, thường hay có người tiên hiện ra ở trên
sông, nhân thế, cho đổi gọi đất ấy là Hà Tiên. Đến đây (tháng tám năm Mậu
Tí, 1708. Tuy nhiên, có nhiều tài liệu khác lại nói sự kiện xảy ra dưới đây
là vào năm 1714, chứ không phải là năm 1708 – ND), Mạc Cửu sai bọn bộ
thuộc là Trương Cầu và Lý Xã dâng thư (lên chúa Nguyễn Phúc Chu – ND)
xin được làm người đứng đầu Hà Tiên. Chúa nhận, phong cho Mạc Cửu
chức Tổng binh
. Mạc Cửu liền xây dựng dinh ngũ và Phương Thành
,
dân đến ở ngày một đông”.
Tháng 5 năm Ất Mão (1735), Mạc Cửu mất, con ông là Mạc Thiên Tứ
được chúa Nguyễn Phúc Chú phong làm Đô đốc, cho nối nghiệp cha mà cai
quản đất Hà Tiên. Mạc Thiên Tứ học rộng, có tài văn chương, ngay sau khi
nhận chức đứng đầu Hà Tiên, đã sáng lập ra tao đàn Chiêu Anh Các rất nổi
tiếng. Cũng sách.trên (Tiền biên, quyển 9) chép rằng:
“Thiên Tứ chia đặt nha thuộc, kén chọn quân sĩ, đắp thành lũy và mở
phố chợ, khiến cho khách buôn các nước tới ngày càng đông. (Mạc Thiên
Tứ) lại cho mời những người có tài văn chương, cùng nhau lập ra Chiêu
Anh Các, ngày ngày giảng bàn và xướng họa. (Ông) từng viết Hà Tiên thập
vịnh (mười bài vịnh mười cảnh đẹp của Hà Tiên), đó là:
01. Kim Dự lan đào
02. Bình San điệp thúy
03. Tiêu Tự thần chung
