Tờ chiếu ban ra, ai ai cũng vui vẻ.
Sau khi nhường ngôi, Thượng hoàng ra ở điện Kiến Thọ, số (th uế) do
các xã dân cung phụng, chuẩn cho được lấy một phần ba so với phần được
hưởng khi còn làm vua”.
Lời bàn
Sử cũ tả Lê Duy Diêu (tức vua Lê Hiển Tông sau này) có râu rồng mắt
phương, kể cũng lạ đời. Lê Duy Diêu sinh năm 1717, lên ngôi lúc mới hai
mươi ba tuổi mà đã có râu rồng, ắt là bởi kiếp tù đày đã làm cho Nhà vua
già trước tuổi đó thôi. Còn như mắt phượng là cặp mắt nhân từ pha lẫn chút
ngơ ngác, có lẽ cũng là quà tặng tự nhiên của cuộc đời ba chìm bảy nổi.
Không thấy sử tả gì về tâm can và trí tuệ của Nhà vua như từng tả đối với
bao vị vua khác. Hay là bởi những thứ đó, có cũng như không!
Đưa tù nhân Lê Duy Diêu lên ngôi, hẳn là Trịnh Doanh muốn nói, ta coi
ngai vua chẳng khác một mảnh đất trống, cho ai ngồi vào là kẻ ấy được
ngồi. Lời cẩn án của các tác giả sách Khâm định Việt sử thông giám cương
mục về sự kiện này, quả là rất xác đáng:
“Triều Lê, từ khi họ Trịnh làm việc bạo nghịch là giết vua, tính đến đây
đã được sáu đời. Tất cả đều cùng một duộc, bắt chước thói xấu của nhau,
lấn lướt hết mọi quyền bính của nhà vua. Lấy nghĩa lớn của Kinh Xuân Thu
mà xét, tất nhiên, bọn chúng phải chịu tội búa rìu. Trịnh Doanh muốn
nương nhờ phúc đức của vua Lê Hiển Tông, đã biết tôn lập, thế mà lại còn
tác oai tác quái, tự nắm lấy hết quyền bính trong nước. Truyền thêm một
đời nữa, đến con hắn là Trịnh Sâm cũng bắt chước theo, chuyên quyền áp
bức vua Lê còn tệ hơn nữa. Sấm ngữ có câu Lê bại Trịnh vong (nhà Lê mà
mất thì họ Trịnh cũng mất theo). Sự thể thật vô phương cứu chữa. Vậy thì,
những kẻ giả thác danh nghĩa, chẳng nên lấy đó làm gương để răn mình hay
sao? (Quyển 38, tờ 33).
Chúa chuẩn lương cho vua đã là một sự lạ. Chúa chuẩn lương cho
Thượng hoàng chỉ bằng một phần ba khi còn làm vua là hai sự lạ. Chuyện
cười ra nước mắt là đấy chăng?
