28. Hoạn quan Hoàng Ngũ Phúc đã bắt đầu làm tướng như thế
nào?
Hoàng Ngũ Phúc người xã Phụng Công, huyện Yên Dũng, nay thuộc
Bắc Giang, sinh năm nào không rõ, chỉ biết khi mất (năm 1775), ông đã là
một lão tướng.
Hoàng Ngũ Phúc xuất thân là hoạn quan, từng được phong tới chức Tả
Thiếu giám
. Từ tháng hai năm Quý Hợi (1743), ông được chúa Trịnh
Doanh (1740-1767.) cử làm tướng. Đời võ nghiệp của Hoàng Ngũ Phúc bắt
đầu kể từ đó. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Chính biên,
quyển 39, tờ 28 và 29:
“(Hoàng) Ngũ Phúc là người giàu mưu kế nhưng lại xuất thân từ hoạn
quan. Trước đó, hắn là Tả Thiếu giám, được sung chức Nội sai ở Hình
Phiên. Bấy giờ, vì thấy triều đình luôn phải điều quân đi đánh dẹp, (Hoàng
Ngũ Phúc) bèn dâng (Chúa) mười hai điều về binh pháp, được chúa Trịnh
Doanh cho đem áp dụng, nhân đấy (Chúa) cho thống lãnh kì binh đạo Hải
Dương, cùng với quan Thống tướng Chánh đạo
đi tiễu trừ Nguyễn Hữu Cầu ở Đồ Sơn.
Khi mới nghe mệnh Chúa, (Hoàng) Ngũ Phúc rất lấy làm lo lắng, vì chưa
từng tham gia chiến trận bao giờ. (Thấy vậy), có người khách khuyên rằng:
-Hãy mau vay nhà nước một vạn quan tiền để mộ lấy những bậc tráng sĩ mà
dùng.
(Hoàng) Ngũ Phúc nói: -Bây giờ mà vay tiền công, ngày sau ắt phải trả,
hỏi lấy tiền đâu mà trả được?
Người khách nói: -Tục ngữ có câu Tướng vô tài, sĩ bất lai (nghĩa là
người làm tướng mà không chút của cải thì dũng sĩ chẳng tìm đến bao giờ).
Nếu như ông thật lòng muốn theo mưu kế của tôi thì tráng sĩ sẽ hết sức báo
đáp cho ông, quyết đánh tan kẻ địch, từ đấy ắt sẽ sang giàu, ngại gì món nợ
một vạn quan? Còn nếu như lỡ mà gặp sự chẳng lành thì ai mà nỡ trách cứ
món nợ này nữa?
