Tài chiến trận và huy động mọi lực lượng quốc gia của Hưng Đạo vương tất
nhiên là đã đến chỗ tuyệt kỹ, nhưng một phần lớn sự tham gia kháng chiến
đã do tinh thần đoàn kết của dân tộc qua các tầng lớp nhân dân. Tinh thần
đoàn kết không nói ai cũng hiểu phát nguyên ở chỗ tương thân tương ái mà
triều Trần đã gây dựng được một cách khôn khéo nhưng không kém phần
chân thành ở bên trong.
Chú thích:
[1] Theo ý chúng tôi nhà Trần có dự bị tổng động viên nhưng chưa hề
làm việc này cho nên Trần Nhân Tông đã có câu:
Cối kê cựu sự, quân tư ký,
Hoan, Diễn do tồn thập vạn binh
Nghĩa là Câu Tiễn xưa kia thua Ngô còn lại năm ngàn giáp, thuẫn trú
đầu ở Cối Kê, thế mà sau còn khôi phục được giang sơn, tiêu diệt được địch
quốc, huống hồ ta còn mười vạn quân Thanh Nghệ chưa gọi tới.
[2] Nguyên văn “Cùng dân bất cập giá hứa diện túc ư nhân”
[3] Vua Trần Thánh Tông thường nói cùng anh em bà con trong họ: “chỗ
đồng bào máu mủ, lo thì cùng lo, vui thì cùng vui”.
