Để tỏ sự tiến triển của văn hóa đời Trần, trong mục phong tục cuốn An
nam chí lược có kể đến các khúc hát: Nam Thiên Nhạc, Ngọc Lâu Xuân,
Đạp thanh du, Mộng Du tiên, Canh lậu trường và nhiều thi ca tiếng Việt.
Văn hóa đời Trần cũng dành cho Sử lý một địa vị quan trọng hay nói
cách khác nhà Trần là một triều đại trước nhất của chúng ta đã nghĩ đến
việc biên soạn cuốn quốc sử, điều rất đáng tiếc là các tiền triều nhất là nhà
Lý cầm quyền ở nước ta trên hai thế kỷ có quá đầy đủ điều kiện mà không
lo liệu đến vấn đề này. Trần Tấn giữ chức Tả tàng thăng Hàn trưởng làm
được cuốn Việt chí tức Việt Sử sau này được Lê Văn Hưu sửa lại tức bộ Đại
Việt Sử Ký chép từ đời Triệu Vũ Đế đến Lý Chiêu Hoàng gồm 30 quyển.
Nhà Trần xuất hiện trên sân khấu chính trị Việt Nam được 2 năm thì mở
khoa thi, mục đích khuếch trương văn học và chiêu mộ nhân tài. Năm 1227
khoa thi tam giáo được mở (Nho, Lão, Thích) rồi liên tiếp các triều vua sau
việc khoa cử mở đều lấy tam khôi (Trạng Nguyên, Thám Hoa, Bảng Nhỡn)
và thiết lập cả Quốc học viện, Quốc tử viện, Giảng vũ đường là những nơi
đào luyện anh tài.
Có nên nói rằng ngay trong thời Trần Sơ, Hán văn đã lên tới một trình
độ khá cao và theo với trình độ của văn học tinh thần dân tộc cũng trở nên
mỗi ngày một thêm kiên cường không? Các thư, biểu và văn kiện ngoại
giao với Mông Cổ tuy có sự nhũn nhặn nhưng ý kiến vẫn đanh thép. Lời
văn thì gọn gàng, đại khái tờ biểu năm Bính Dần (1266) Trần triều xin nhà
Nguyên miễn việc gửi các Nho sinh (tú tài), các thợ thuyền và các kỹ thuật
gia. Tờ Thư năm Tân Mùi (1271) gửi cho Trung Thư sảnh nhà Nguyên biện
bạch vì sao không lạy chiếu thư và không biếu voi Nguyên chủ (xin coi các
trang dưới đây sẽ thấy các công văn ngoại giao và bài hịch của Hưng Đạo
vương Trần Quốc Tuấn trước khi chống Nguyên).
Nhà Trần lại cho nghiên cứu và học tập cả tiếng Mán, tiếng Thổ, tiếng
Phiên. Các người đương thời như Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật rất
thông hiểu các thứ tiếng này.
