Mặt trận miền Dông hoàn toàn do địch kiểm soát. Giờ đây, giặc tiến vào
các vùng đồng bằng.
Ngày 28 tháng chạp, bọn phản quốc Lê Tắc cũng theo gót giặc Mông Cổ
quay sang nhưng đi sau vì phải lưu lạc ở châu Tư Minh. Lê Tắc dẫn bọn
Sảnh đô sự Hầu Sư Đạt, Vạn hộ họ Đạt, Thiên hộ họ Tiêu đem 5000 binh từ
châu Từ Minh lục tục tiến theo đại quân Thoát Hoan.
Chúng phá ải Nội Bàng (thuộc Lạng Sơn) tiến chiếm sông Bằng (thuộc
địa phận Cao Bằng) ngảnh lưng về phía nước ta mà bày trận.
Quân ta chống trả mãnh liệt; tên thuốc độc bắn như mưa, lửa cháy ngất
trời. Đến canh năm, giặc thua và tan vỡ. Hầu Sư Đạt tử trận. Quân địch bị
lạc đường và bị vây hãm. Lê Tắc dẫn các tướng Nguyên chạy vì hắn thuộc
đường. Con Trần Ích Tắc là Trần Dục lên 9 tuổi được hắn cắp trên mình
ngựa. Bấy giờ, quân còn độ 60 tên, bọn Tắc liều chết chạy được về Tàu,
suýt chết nhiều lần. Mỗi ngày họ phải chạy đến vài trăm dậm, từ nửa đêm
đến mờ sáng mới về tới ải Châu Chiên là đất nhà Nguyên.
Ngày 29 tháng chạp, A Bát Xích theo dọc bờ phía Đông sông Cái phá
cửa Hàm Tử. Vua Trần lui giữ ải Hải Thị nhưng rồi cũng bị đánh lui.
Ngày 30 tháng chạp, trước khi mở mặt trận đồng bằng, Thoát Hoan sai
Hữu thừa Trịnh Bằng Phi, Tả thừa A Lý và Lưu Giang đem hai vạn quân
đánh Vạn Kiếp lấy làm căn cứ. Ở đay lực lượng của đại quân Hưng Đạo
Vương đã rút gần hết để về giữ Thanh Long. Giặc đắp rào lũy bằng cây gỗ
ở hai núi Phả Lại và Chí Linh, đặt đồn ải và chứa lương thực. Hai làng
Bàng Hà và Bà Điểm hàng giặc.
Trong lúc này, A Bát Xích và Ô Mã Nhi đang hợp binh vượt sông Cái
tiến vào Thăng Long. Hưng Đạo Vương chống trả kịch liệt, trong khi đó xa
giá tạm lánh về Hà Nam. Ô Mã Nhi đuổi gấp hai vua Trần, Thượng Hoàng
và Nhân Tông xuống thuyền chạy ra bể đi vào Thanh Hóa. Theo không kịp,
