năm sau đời Câu Tiễn thì nước Việt suy. Bốn mươi sau năm nữa, nước Việt
bị Sở thôn tính.
Trong lịch sử 600 năm của nước Việt, Câu Tiễn đã là người anh hùng
làm nước Việt nhỏ bé bán khai ở miền Giang Nam nổi lên thành một nước
mạnh tung hoành non một thế kỷ ở một phương, mở rộng cương vực choán
một phần lớn tỉnh Chiết Giang về phía Nam, và một phần lớn tỉnh Giang
Tây về phía Bắc, tuy miền Giang Tây chỉ là phạm vi thế lực.
Trạng thái sinh hoạt vật chất của nước Việt đại khái như sau đây: cũng
như người nước Ngô, người Việt vẫn sinh nhai bằng nghề đánh cá là nghề
chính. Nông nghiệp của họ chưa phát đạt vì đất xấu, kỹ thuật canh tác còn
thô sơ, lại chưa biết dùng cầy bừa và trâu bò. Có lẽ người Việt chỉ trồng
được lúa nếp ở trên các khoảng đất cao và ăn trọng yếu là tôm cá, sò hến.
Về y phục, người Việt dệt bằng sợi gai hay đay, và biết dệt vải hoa như
người Mường, Thổ là một thứ sản phẩm rất được người Hán ham chuộng.
Người Việt biết pha đồng và thiếc để làm binh khí. Người ta đào được ở
Chiết Giang những đồ đồng như đinh ba chân, đao, thương, dao găm, mũi
giáo, chuông nhỏ, chuông lớn, nhất là thứ kiếm đồng hai lưỡi là vật quý báu
ở đời Xuân Thu.
Họ sinh hoạt dưới nước nhiều hơn là ở trên cạn nên bơi lội rất giỏi, biết
làm các thứ thuyền nhỏ là Linh và thứ thuyền có gắn mũi qua tức là Qua
thuyền. Ba thứ thuyền sau là thuyền chiến. Các sách chép: người Việt rất sở
trường về thủy chiến (Điều này làm ta nhận thấy dân tộc Việt Nam quả có
tài chiến đấu đặc biệt về mặt thủy trong các cuộc xung đột với Trung Quốc
từ 20 thế kỷ nay).
Về kiến trúc, hình như họ ở nhà sàn bằng tre và gỗ, tuy họ biết xây mộ
và thành bằng đá và gạch. Việt Tuyệt Thư chép: nước Việt có rất nhiều
thành và lăng mộ, còn di tích đến đời Hậu Hán.
