tiến công. Đó là một sự may mắn đặc biệt. Ví như lúc này Trần triều phải
đương đầu với một cuộc xâm lăng của Bắc phương, kết quả sẽ như thế nào
ta không cần phải tưởng tượng.
3 – Việc Giao Thiệp Với Chiêm Thành
Trong thời kỳ nước ta bạc nhược Chiêm Vương Chế A Nam qua đời.
Con là Chế Mộ và rể là Bồ Đề tranh nhau ngôi vua. Dân Chiêm theo Bồ Đề.
Năm Nhâm Thìn (1352), Chế Mộ chạy sang Đại Việt yeu cầu giúp đỡ.
Năm sau (Quý Tị, 1353) vua Dụ Tông cho quân đưa Chế Mộ về nước.
Quan quân tới Cổ Lũy (thuộc Quảng Nghĩa) thì bị quân của Bồ Đề đánh bại
phải bỏ chạy. Chế Mộ thất vọng chẳng bao lâu thì chết. Từ đấy Chiêm
khinh thường thực lực của ta nên hay đem quân quấy phá biên giới.
Năm Đinh Vị (1367), đoàn quân viễn chinh của Trần triều do Trần Thế
Hưng và Đỗ Tử Bình lĩnh đạo qua Chiêm Thành bị quân Chiêm phục kích.
Chiêm bắt được Trần Thế Hưng, còn Đỗ Tử Bình phải lui quân. (Đỗ Tử
Bình là tay đại nịnh thần dưới triều Dụ Tông).
Trong khoảng 13 năm hai lần thua trận, nước ta mất hết phong thể và uy
tín từ tron g ra tới ngoài. Vua tôi vẫn ham chơi không hề lo đến việc khôi
phục và hoán cải tình thế. Trái lại lúc này dân Chiêm trở nên mạnh dưới
chinh sự sángsuốt của Chế Bồng Nga là một ông vua anh hùng, có tài chiến
trận, giỏi việc trị nước. Năm Mậu Thân (1368) người Chiêm đời ta trả lại
đất Hóa Châu (tức Châu Địa Lý, Bố Chính và ma Linh mất về ta dưới đời
Lý năm 1103). Một mặt họ xúc tiến chính trị nội bộ, một mặt họ thao luyện
gắt gao binh đội. Quân Chiêm phải chịu tập tành ngày đêm cho quen với sự
khó nhọc. Họ đặc biệt lợi dụng ưu thế tượng trận, nghĩa là dùng voi để mờ
đường cho cuộc tấn công. Nếu tấn công không lợi thì họ là dùng voi để
đoạn hậu tức là ngắn lối tiến của đối phương. Chiến pháp này có hiệu quả
tốt đẹp nên sau này mấy phen người Chiêm tha hồ kéo nhau đến làm mưa
nắng trên bờ cõi Việt Nam.
