Để tỏ lòng tôn trọng nhân tài, vua Thánh Tông đãi yến các vị tân khoa ở
vườn Quỳnh Lâm, ban mũ áo, cờ biền cho vinh quy. Ngài còn cho dựng bia
ở nhà Thái Học mỗi khoa, trên có bài thuật quang cảnh khoa thi, nói ý tốt
của nhà vua, dưới khắc tên và trú quán các vị tiến sĩ theo thứ tự hơn kém.
Ngày 15 tháng tám năm Hồng Đức thứ 15, mười một chiếc bia tiến sĩ được
dựng lên một lúc ở Văn Miếu thành Thăng Long, biểu dương tinh thần
trọng học và hiếu học của dân tộc Việt Nam. Các ông nghè triều Lê kể từ
khóa đầu tiên của bản triều là khóa Nhâm Tuất đều có tên trong các bia đó.
Các khoa this au cũng được hưởng sự long trọng này, tiếc rằng các bia sau
không dựng đúng ngày đó để việc kỷ niệm có ý nghĩa hơn đối với lịch sử
khoa cử.
Thiết tưởng cũng nên chép ra đây ít lời khuyến cáo và khích lệ trong
một vài tấm bia để tỏ lòng kỳ vọng của triều đình đối với kẻ sĩ:
Người học trò được khắc tên vào phiến đã này rất may mắn thay. Phải
mong làm điều trung nghĩa. Danh và thực phải giống nhau, việc làm theo sự
học để thành công nghiệp lớn lao rực rỡ khiến cho thiên hạ về sau mong
theo tiếng tốt, hâm mộ đức hay, ngõ hầu trên không phụ lòng nhân của triều
đình đã hết lòng nuôi dậy, dưới không uổng cái công uẩn xúc của mình khi
bình sinh, thì cái phiến đá này khắc ra lâu đời không nát.
Nếu chỉ khoe văn chương bên ngoài mà thiếu đức hạnh ở trong, kiến
thức học hành sai lạc, hạnh kiểm hỏng, danh giá hư thì chỉ làm phiến đá kia
thêm vết. Ví như bất trung bất hiếu thì tên đục đi. Chẳng phải cái ý của triều
đình mong cho sĩ quân tử như vậy; chẳng phải sĩ quân tử tự đãi mình như
thế. Ôi, bé đi học, lớn ra làm cái chí cung kính chi dụng, người ta ai ai cũng
có. Từ này về sau phàm là người học trò sinh ở đời này, dự vào lối học này
nên để ý đến. (Trích bia khóa Đinh Mùi, Hồng Đức thứ 18 Thân Nhân
Trung soạn).
Nếu xét tổng số Tiến Sĩ đời Lý Trần, (đời Trần gọi Tiến Sĩ là Thái Học
Sinh), đến triều Thành Thái nhà Nguyễn vừa đây là 2335 vị, thì số Tiến Sĩ
