Năm Quý Hợi (1623) binh quyền của nhà chúa được chia cho Trịnh
Tráng và Trịnh Xuân, một làm chánh, một làm phó. Nhưng Trịnh Xuân
không chịu nổi, nổi loạn đốt Kinh thành, Trịnh Tùng phải chạy về xã Hoàng
Mai (một làng ngoại ô Hà Nội ngày nay) ngụ tại nhà Trịnh Đỗ. Trịnh Tùng
dụ được Trịnh XUân đến rồi giết đi. Mấy hôm sau thì Trịnh Tùng mất ở
chùa Thanh Xuân, thuộc huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông. Vì thời cuộc bấy
giờ rối ren, dư đảng của Trịnh Xuân còn hoạt động, Trịnh Tráng phải tạm
thời đưa vua về Thanh Hóa. Tráng được vua phong làm Thái Úy Thanh
Quốc Công, Tiết Chế Thủy Bộ Chư Quân.
Sau này dẹp xong Mạc Kính Thoan, bình định được Đông Đô. Trịnh
Tráng lại rước vua ra Bắc và tự xưng là Nguyên Súy Thống Quốc Chính,
Thanh Đô Vương.
Kể từ thế kỷ XVI, có thể nói rằng uy quyền cua con cháu vua Lê Thái
Tổ không còn gì nữa, họ Trịnh còn công khai giết vua này, làm mưa gió trên
sân khấu chính trị miền Bắc như không còn biết có ai dưới mắt nữa.
Lúc này (1644) bên Trung Quốc nhà Thanh dấy nghiệp và thay thế nhà
Minh sau khi Quế Vương, ông vua chót của tiền triều chạy qua Miến Điện
thì bị bắt và bị giết.
2 – Họ Nguyễn Xưng Hùng Tại Phương Nam
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh,
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ.
Ai vô xứ Nghệ thì vô? [1]
Giai đoạn thứ nhất Trong khi họ Mạc, Trịnh chống nhau gay gắt, đồng
thời với Trịnh Tùng (kể từ khi Trịnh Kiểm qua đời là năm Canh Ngọ (1570)
một nhân vật kiệt hiệt không kém bắt đầu lộ diện, Nguyễn Hoàng.
