của Chiêm Thành một phần đất để lập ra tỉnh Phú Yên gồm ba phủ dưới
đây:
1) Phủ Thăng Hoa có 3 huyện: Lê Giang, Hạ Đông, Hi Giang.
2) Phủ Tư Nghĩa có 3 huyện: Bình Sơn, Mộ Hóa, Nghĩa Giang.
3) Phủ Hoài Nhơn có 3 huyện: Bồng Sơn, Phù Ly, Tuy Viễn.
Sử gia Pháp Maybon còn nói rằng Hoàng thành công trong việc kiến tạo
giang sơn và sự nghiệp ở miền Nma nhờ ở bàn tay của một số quan lại và
tướng lãnh miền Bắc đã mến cái đức của Hoàng mà tới.
Rồi với cái thời gian 55 năm yên ổn từ 1572 đến 1627, họ Nguyễn đã
xây dựng được khá nhiều cơ sở ở Nam Hà với 3 tỉnh Quảng Bình, Thuận
Hóa, Quảng Nam và dần dần trở nên cường thịnh. Do những thực lực
khuếch trương kể trên sau này họ Trịnh phải chịu công nhận nền tự chủ của
họ Nguyễn và lấy con sông Gianh làm đường phân giới cho hai miền Nam
Bắc.
B - Giai đoạn thứ nhì.
Trong giai đoạn đầu tiên ta thấy Trịnh – Nguyễn chưa ra mặt chống
nhau. Cả hai tuy bên trong muốn ăn gan nuốt mật nhau nhưng vẫn e dè sự
dị nghị của quốc dân, nên thư đi từ lại vẫn dùng lời lẽ nhân nghĩa, ôn hòa.
Đôi bên còn tiếp tục thông gia với nhau và Trịnh còn đề nghị thăng tước
cho chúa Nguyễn là khác (địa vị của chúa Nguyễn chỉ kém chúa Trịnh mà
thôi. Trịnh được phong vương còn Nguyễn chỉ được đến tước Công là hết.
Tước của Hoàng tới 1593 là Đoan Quận Công, còn khi Hoàng vào làm Trấn
thủ Thuận Hóa, Hoàng mới được có chức Thái Phó). Việc này khiến họ
Nguyễn rất uất ức, vì Nguyễn nghĩ rằng ít nhất địa vị của mình phải ngang
địa vị của Trịnh, bởi họ Nguyễn đã có công trung hưng nhà Lê.
