tay trỏ và phải lưu cận châu nay đổi làm tội đồ 6 năm, những kẻ phạm tội
cướp không thuộc vào những lệ này.
Đời chúa Trịnh Tạc phép xử kiện cũng phân loại để định đoạt nặng nhẹ:
a) Mưu, sát, đạo, kiếp thuộc về đại tụng (tức là đại hình).
b) Hộ, hôn, ẩu, đả thuộc tiểu tụng (tức là tiểu hình).
Có điều đặc biệt về vấn đề xử kiện và đi kiện là quan án xử không minh
phải phạt tiền. Đi kiện được xử công bằng mà còn đi kiện nữa thì cũng phải
phạt tiền.
Để xét xử các vụ hộ, hôm, điền thổ, trộm cướp nhà vua cũng đặt thứ tự
như án mạng thì cấp Phủ. Huyện xét trước rồi đệ lên Thừa Ty và Hiến Ty
họp nhau duyệt lại.
Việc trộm cướp ở kinh thành thì có quan Đề lĩnh xử (ở các trấn thì quan
Trấn thủ xét. Trấn Thủ ngày xưa là chức võ quan kiêm cả việc hành chính.
Chế độ trấn thủ áp dụng vào thời chưa có thái bình thật sự).
Xin nhắc rằng việc kiện dầu nhỏ, dầu to mà các Huyện, Phủ, Thừa ty,
Trấn ty xét không xong, người dân còn có thể khiếu lên Hiến ty, Giám sát,
Đề lĩnh và Ngự sử đài, tới ngự sử đài là tới triều đình tức là đến nhà vua.
Ngự sử đài có nhiệm vụ đưa ra Chính đường (như hội đồng nội các của
chính phủ đời nay) vào tháng chạp mỗi năm bản phúc trình về các vụ tố
tụng đã duyệt lại các cấp dưới trở lên, đề nghị cải cách, tu bổ luật pháp và
thủ tục tư pháp và luật lệ kháng án (việc này do sáng kiến của Trịnh
Cương).
Thời hạn xử án cũng được ấn định như sau: việc án mạng thì bốn tháng
phải xử xong, trộm cướp, điền thổ thì 3 tháng; hôn nhân, ẩu đả thì 2 tháng,
không được kéo dài bất kể lẽ nào vì sợ mất thì giờ và công ăn việc làm của
dân.
