chỉ còn là một lực lượng không đáng kể, phải đào vong ra nước ngoài hầu
như không có tương lai. Tại Thuận Hóatướng lĩnh của Bắc Hà trước kia là
bọn Bùi Thế Đạt, Lê Quý Đôn và Phan Lệ Phiên, nay là Tạo quận công
Phạm Ngô Cầu, Trấn thủ cũ của Sơn Nam hay mê tin, đầu óc tầm thường.
Năm Bính Ngọ (1786) Phạm Ngô Cầu cho Nguyễn Phú Như vào dò xét
nội tình Tây Sơn. Khi Phú Như gặp Nguyễn Hữu Chỉnh tức là chỗ cố nhâ,
những điều hay dở của Thuận Hóa, cả chuyện lĩnh Tam phủ đảo chính
Trinh cán và nạn đói ở Bắc Hà, Phú Như cũng cho lọt hết vào tai Chỉnh.
Tây Sơn liền quyết định lợi dụng ngày cơ hội thuận tiện này để Bắc tiến.
Bấy giờ là cuối năm Giáp Thìn. Sau một thời gian sửa soạn, ngày 18
tháng 5 năm ấy, Huệ làm Long Nhương Tướng quân Tiết chế thủy bộ chư
quân, Vũ Văn Nhậm làm Tả đô đốc, Nguyễn Hữu Chỉnh làm Hữu đô đốc
vừa do đường thủy, vừa do đường bộ vượt Hải Vân Quan đánh cho tới khi
hết đạn, hết sức thì tự vẫn.
Quân Tây Sơn ra đến Thuận Hóa. Trấn thủ thành này là Phạm Ngô Cầu
cử Hoàng Đình Thể cùng hai con ra kháng cự. Thể xông pha giết được vài
trăm quân Tây Sơn nhưng khi hết đạn thì không được tiếp tế. Xét ra Cầu đã
bị đòn phản gián của Nguyễn Hữu Chỉnh do một bức thư cố để lọt vào tay
Cầu nói Thể đã bí mật hàng Tây Sơn. Thể liền quay trở lại tính giết Cầu thì
cờ Tây Sơn đã bay trên mặt thành.
Hai con Thể vì bị trọng thương đã ngã gục ở chiến trường. Tỳ tướng Vũ
Tá Kiên cũng tử trận. Thể đành tự tử trên mình voi cho khỏi nhục.
Phú Xuân thất thủ rồi dến lượt hai dồn Cát Doanh, Đồng Hải, thuộc hai
tỉnh Quảng Trị, Quảng Bình cũng bị hãm do quân của Nguyễn Lữ, rồi mất
nốt. Lữ ở lại trấn giữ Thuận Hóa, Nguyễn Hữu Chỉnh lĩnh một đạo thủy
quân tiến ra Bắc trước. Nguyễn Huệ chỉ huy hậu quân theo sau, hẹn gặp
nhau ở bến Vị Hoàng (Nam Định).
