2 – Việc Chân Lạp và Tiêm La
Cuối đời Minh Mệnh giặc dã nổi lên ở Nam Kỳ và Chân Lạp không chịu
phục tòng ta nữa. Triều đình cử các ông Trương Minh Giảng, Nguyễn Công
Trứ, Lê Văn Đức, Nguyễn Tiến Lâm đi tiễu trừ mãi không xong, ở Nam Kỳ
có cuộc dấy loạn của Lâm Sâm cùng bọn thầy chùa tại Trà Vinh. Tại Chân
Lạp (Cao Miên) người Miên hợp với người Tiêm đánh phá chính quyền bảo
hộ của ta. Quan quân Việt Nam phải chấp thuận đề nghị của ông Tạ Quang
Cự xin bãi bỏ việc cai trị ở Trấn Tây Thành (Chân Lạp). Rồi quân đội của ta
trở về đóng ở An Giang. Trước đây ông Trương Minh Giảng phụ trách Trấn
Tây thành, nay không đối phó nổi với tình thế phải rút lui, họ Trương lấy
làm xấu hổ nên lâm bệnh, về đến An Giang thì mất.
Lúc các ông Nguyễn Tiến Lâm và Nguyễn Công Trứ dẹp xong giặc Lâm
Sâm thì quân Tiêm mang binh thuyền vượt biên giới sang đánh phá. Quan
quân của ta dưới quyền tổng chỉ huy của Lê Văn Đức đã chia làm ba đạo:
Nguyễn Tri Phương và Nguyễn Tiến Lâm giữ mặt Tiền Giang; Nguyễn
Công Trứ và Nguyễn Công Nhân giữ mặt Vĩnh Tế; Phạm Văn Điển và
Nguyễn Văn Nhân giữ mặt Hậu Giang, nhất tề tiến lên, quân Tiêm thua to
phải rút về Trấn Tây Thành. Quân ta không đuổi theo chỉ bố phòng các chỗ
hiểm yếu mà thôi.
Nguyên khi quân ta ở Chân Lạp lui về Nam Kỳ thì người Tiêm La ở đấy
đã ủng hộ Nặc Ông Đôn (em Nặc Ông Chân, chú của Ngọc Vân Công
Chúa) về nước làm vua, sau đó họ đã áp chế dân bản địa quá đáng. Người
Chân Lạp chịu không nổi lại sang cầu cứu Việt Nam. Bấy giờ vào năm Ất
Tị (1845) tức là Thiệu Trị thứ 5, Vũ Văn Giải được lệnh thanh toán việc
này. Hơn một lần nữa binh sĩ Việt Nam lại chỉ ngọn cờ sang đất chùa Tháp.
Nguyễn Tri Phương, Doãn Uẩn, Tôn Thất Nghị phá được đồn Dây Sắt, thây
lại được thành Nam Vang (1845) hàng phục được 23.000 dân Miên. Nặc
Ông Đôn và tướng Chất Tri bị quân ta vây ở Ô Đông (Oudon) nguy quẫn
quá phải xin hòa vào tháng chín năm ấy. Rồi hai bên ký hòa ước, sau đó
