Ở cửa Đông, thấy thế nguy, Đề Đốc Lê Trinh bỏ chạy, lãnh binh Lê Trực
ở cửa Tây cũng rút. Thế là hai mặt bị tan vỡ cả. Ở cửa Nam, Thủy Sư lãnh
binh Nguyễn Đình ĐƯờng còn cố chống giữ. Chỉ còn ở cửa Bắc do Hoàng
Diệu và phó lãnh binh Hồ Văn Phong đốc chiến là còn mạnh.
10 giờ 45, đại bác của Pháp chợt im tiếng. Quân Pháp thay chiến lược.
Họ xoay sang thế đánh giáp lá cà. Đại úy Martin dùng mìn phá thành (cửa
Bắc). Những tiếng nổ dữ dội ghê gớm phát ra, nhưng thành vẫn trơ trơ như
đem cả cái kỳ công từ đầu triều Lý với sức cần cù của dân tộc Việt Nam
non nghìn năm ra để đối phó với mọi phũ phàng của tình thế.
Rồi tại góc Tây Bắc, quân Pháp nhờ có thang tre trèo vào được, rầm rầm
kéo xuống. Tiếng hò hét như long trời, lở đất, tiếng gươm dao lưỡi lê đụng
chạm nhau nghe lạnh cả người. Cuộc hỗn chiến vô cùng ác liệt. Quân Việt
vừa đánh vừa tháo trước những làn khói tỏa và trận mưa đạn.
Đại cục trông thấy đổ vỡ rõ ràng về phía ta.
Hoàng Diệu khi đó đầu đội khăn xanh, mình mặc áo the thâm, thắt lưng
nhiều điều buộc múi bên sườn, cùng 10 viên võ cử rút về phía Hành cung
trong đám tàn quân.
Khi đến nơi, ông truyền: “Ai muốn về Kinh thì về, còn ai muốn đánh
nữa thì lên Sơn Tây hợp với Hoàng kế Viêm!”
Mọi người giải tán, ông cắn ngón tay chảy máu, viết trên mảnh lụa trắng
mấy lời di biểu tạ tội cùng triều đình: “Thành mất không sao chịu được, thật
hổ với nhân sĩ Bắc thành lúc sinh tiền. Thân chết có quản gì, nguyện xin
theo Nguyễn Tri Phương xuống đất. Quân tướng muôn dặm, huyết lệ đôi
hàng…”
Rồi ông trút bỏ khăn đội đầu, tròng vào cành đa trước miếu Quan Công
mà tuẫn tiết.
