Henri Rivière đình chỉ chiến tranh được ngót mọt năm tại Bắc Kỳ,
nhưng biết rằng quân Tàu vẫn can thiệp vào việc Việt Nam tất nhiên sẽ có
nhiều sự khó khăn nên xin Pháp Đình tăng thêm quân số. Sau Sài Gòn được
lệnh Ba Lê gửi thêm 750 người nữa cộng vào 400 lính bản bộ đã ra Hà Nội
cùng với y hồi năm trước. Có thêm lực lượng lại được tin triều đình Huế
nhường việc khai thác mỏ than Hòn Gay cho Tàu, nhưng Tàu không đủ kỹ
thuật gia và tài lực, nên định nhường lại cho một công ty Anh. H. Rivière sợ
mất quyền lợi cho Pháp liền vội kéo binh xuống chiếm ngay Hòn Gay vào
ngày 12-3-1883 không cần chờ lệnh của chính phủ.
Đánh chiếm xong Hòn Gay, H. Rivière được bọn Việt Gian báo hay cho
rằng Tổng Đốc Nam Định đang huy động từ 15 đến 20 ngàn binh vào vây
đường tiếp tế của mình qua Hải Phòng, liền cho Đại Úy Berthe De Vilers
đánh thành Nam Định vào ngày 28-2 năm Quí Mùi (tức là 27-3-1883).
Quân ta cầm cự không được quá nửa ngày. Tổng Đốc Vũ Trọng Bình bỏ
chạy, Đề Đốc Lê Văn Điếm tử trận, Át-sát-sứ Hồ Bá Ôn bị thương. Nhưng
về phía Hà Nội, được sự công tác của quân Tàu, Tổng Đốc Bắc Ninh là
Trương Quan Đản và phó Kinh lược Bùi Ân Niên đem quân đóng ở Gia
Lâm tính tấn công nơi thủ phủ này. Hoàng Kế Viêm cử Lưu Vĩnh Phúc
đánh phủ Hoài Đức trở lên theo kế hoạch uy hiếp Pháp cả hai mặt. Henri
Rivière đem 500 quân tiến ra mạn Cầu Giấy bị quân Cờ Đen phục kích. H.
Rivière đã tiêu ma sự nghiệp làm tướng ở đây cũng như Francis Garnier
mười năm trước. Còn Berthe De Vilers thì trọng thương. Thảm sử này của
quân đội viễn chinh Pháp được ghi vào ngày 13-4 năm Quí Mùi (tức là 19-
5-1883).Lúc này bên Pháp, nội các Jules Ferry vừa lên cầm quyền, Hạ nghị
viện còn đang do dự về việc chiếm đánh Bắc Kỳ khi được tin H. Rivière tử
trận liền quyết định ra 5 triệu rưỡi phật lăng làm binh phí và cử một văn
quan sang làm toàn quyền, rồi điện cho lục quân Thiếu tướng Bonet và Hải
quân thiếu tướng Courbet đem lực lượng thủy bộ ra Bắc Kỳ tiếp ứng. Trong
dịp này ông Hamanrd sứ thần Pháp ở Vọng Các được sang làm toàn quyền
bên Nam Kỳ. Lãnh chức xong ông theo quân đội ra Bắc.
