Ở
xã hội ta hiện nay những cái tình bạn như thế lại còn nhiều
điều lợi hơn nữa bởi vì những người già theo Hán học mà bọn trẻ thì
theo Tây học; già trẻ mà chơi với nhau, hiểu biết nhau thì hai cái học
có thể dung hoà lại được mà văn minh, văn hoá của nước mình sẽ nhờ
đó mà tăng tiến.
Ở
xã hội Tây Âu, những người trẻ tuổi khôn ngoan không bao giờ
chia rẽ già trẻ ra làm hai phái như ta vẫn thường thấy ở xã hội ta. Già
trẻ thường cộng sự với nhau. Thống chế Lyautey đã bát tuần rồi
mà bọn thanh niên không ngớt đến chung quanh ngài để phỏng
vấn, để học hỏi, để ngài chỉ bảo cho những lý lẽ để tin tưởng và hy
vọng. Ông hàn Maurois, hơn bốn mươi, vẫn cho mình là mới bắt
đầu vào thời kỳ thanh niên nên hàng năm vẫn tìm về một ông già,
cụ Gabriel Hanotaux, để hầu chuyện dưới một gốc cam cổ thụ. Cụ
Gabriel Hanotaux thường chỉ bảo cho ông Maurois nhiều điều hay
lẽ phải, và tuy đã ngót cửu tuần, cụ vẫn tỏ ra người can đảm và mạnh
lắm. Mấy lời này của cụ được ông Maurois coi làm châm ngôn:
"Ông ơi, đây là mấy tư tưởng mà ông nên đem ra nhẩm mỗi khi
nản chí. Tầm thường lắm nhưng bổ ích. "Cái gì cũng đến... Cái gì
rồi cũng bị quên đi... Cái gì rồi cũng được xếp đặt đâu vào đấy...
Chẳng ai hiểu gì vào gì cả. Nếu ở đời ai cũng biết người đời nói gì
về người đời, chẳng ai sẽ nói với ai..."
Đoạn, cụ lại tiếp:
"Cần nhất, là ta không bao giờ nên sợ hãi. Kẻ thù đã làm cho
ông lùi, ngay lúc đó, cũng sợ ông".
Tuổi già xem vậy không phải là vô ích như người ta đã tưởng và
chúng ta nên hiểu rằng ở trong tuổi già không phải là không có mùa
xuân đâu. Cái xuân của tuổi già có khi còn ý vị hơn cả cái xuân của
tuổi trẻ nữa.
