con xem, bao trận càn, Tây đồn nó vào đến tận đầu làng, cán bộ, du kích
người ta vẫn cùng dân lo chống. Cậu Lân đấy chứ ai… Giặc chưa ra khỏi
làng, họ đã cùng dân lo khắc phục… Họ gắn với dân thế, còn đòi gì. Có
nhà lão ấy… Lính đồn nó chưa ra cổng đồn đã rúc váy vợ rồi… Cấm có
thấy thò mặt ra…
Tiếng cười nổi lên rần rật. Khán Hoạt bẽ mặt, ngội thụt xuống, thò tay giật
giật chéo áo nhà Nhang, ý chừng giục tên này đứng dậy.
Không thể để những ý kiến trái chiều ấy kéo dài, nhất định sẽ tác động đến
tư tưởng vốn đang rất hoang mang, dao động của nhân dân, Lân ghé vào tai
cụ Đẩu. Ông cụ vốn là trưởng tộc của dòng họ Bùi Quang một trong những
dòng họ lớn trong làng. Không biết Lân nói với cụ Đẩu những gì, chỉ thấy
ông cụ già quắc thước đứng dậy. Vuốt vuốt tà áo the đen dài, cụ hắng
giọng. Đám người phản đối việc ở lại làng đang lao xao như cá mè vào ao
chua vẫn nháo nhào ra chiều chẳng có gì liên quan đến mình. Thấy vậy, cụ
hội Níp cất tiếng:
- Thôi được, chửa biết dọc ngang xuôi ngược thế nào, kẻ nói phải có người
nghe, mọi người cứ im tiếng để cụ Đẩu cất nhời xem ra sao… Kính cụ!
- Tôi, thì tôi chỉ có ý thế này… Cụ Đẩu chậm rãi - Bây giờ tôi hỏi các ông,
các bà… Làng Đức Đại bây giờ, xưa kia là Đức Phong, Đại Liêu ấy có phải
tự dưng mà có ra làng hay không? hay là phải qua ti tỉ đời người lật từng
mô đất, hạt sỏi mới lập được lên làng? Những tỉ lớp người ấy khuất đi, các
ông các bà nghĩ xem, xương thịt hoà vào đâu? vào đất chứ vào đâu! Vào
gốc cây ngọn cỏ của làng chứ vào đâu… Đấy chẳng phải là cái cốt, cái gốc
cái gác buộc chân chúng ta à? Thế giờ nó đuổi, mình đồng ý đi, ừ thì cứ
cho là nhà cửa, của nả các ông các bà gồng gánh theo chân, nhưng còn mồ
mả ông cha, không lẽ các ông các bà cũng quật lên để đem theo hay sao?
Cụ dừng lời, nhìn khắp đám đông một lượt. Im phắc! Rồi lại lao xao…
- Cụ Đẩu nói lạ. Mồ mả thì phải đâu nguyên đấy chứ ai lại dám quật đi mà
đem theo. Độc chỉ có là…
- Là làm sao? Cụ Đẩu nghiêm mặt – là nghĩ trước mà chẳng nghĩ sau, nhìn
gần mà không thấy xa thăm thẳm… Người nào thích đi thì cứ đi, các người
