một tăng, lòng dân oán vọng nhiều lắm. Triều đình khắt khe quá để đến nỗi
các người tu hành cũng phải nổi lên chống lại, như vụ thiền tăng Phạm Sư
Ôn lập quân đưa về chiếm kinh sư hồi tháng chạp năm Kỷ tỵ (1389). Cho
nên trước hết phải lo cho dân được yên ổn làm ăn, đời sống no đủ. Vì như
Mạnh Tử nói: "Vua lấy dân làm Trời. Dân lấy miếng ăn làm Trời". Chỉ khi
nào người dân đã thực sự có Trời của mình rồi, thì nước mới giàu, mạnh và
triều đình mới sai khiến họ được. Vả lại, những chuẩn mực của thời thịnh,
ấy là lòng khoan dung và sự trọng dụng đối với kẻ sĩ. Thưa cha, thế nước
còn nguy cấp ở chỗ người Minh đang gấp gáp mưu đồ thôn tính Đại Việt ta.
Bằng chứng là mới đây họ phái người sang đòi ta phải giúp họ 5 vạn quân,
50 thớt voi, 50 vạn hộc lương. Thực ra đây chỉ là gây sức ép thăm dò ta,
xem thực lực ta yếu mạnh ra sao để họ có quyết sách.
Nghe Hán Thương nói, Quý Ly vui vẻ gật gật mái đầu, làm cho búi tóc
phía sau gáy ông cứ rung rung lật lật.
Biết lời nói của mình đã lọt tai cha, Hán Thương mạnh bạo tiếp lời.
- Thưa cha, một việc quan yếu cấp kỳ nữa là phải thâu tóm được kẻ sĩ,
vì tiếng nói của kẻ sĩ chân chính bao giờ cũng có sức mạnh to lớn, đúng như
anh cả con đã nói. Nhẽ ra có thời gian, để họ nhận biết được điều phải quấy
mà tự nguyện tin theo là thượng sách. Nhưng tình thế cấp bách, ta không
thể đợi như vậy được, mà phải bằng cách nào đấy, dò thăm ý tứ họ, rồi phân
biệt họ ra từng loại hạng, để có đối sách riêng với từng người. Bọn này một
khi họ đã tự nguyện tòng phục, thì trong tay ta sẽ có sức mạnh trí tuệ, mà
sức mạnh trí tuệ mới là sức mạnh thần thánh. Thưa cha, cũng có thể nói: ai
thu phục được kẻ sĩ thì thiên hạ đã ở trong tay tới tám chín phần rồi. Thế
nhưng bọn này uy vũ, hoặc giả như của cải vàng bạc đều không thể khuất
phục được họ. Xin cha hãy liệu mà khu xử với họ.
Quý Ly thầm khen: "Hán Thương là một mưu sĩ giỏi. Sự nghiệp của ta
sau này có tỏ rạng được hay không đều đã nằm cả trong tay Hán Thương".
Ông lại giục:
- Vậy chớ còn điều gì quan yếu nữa phải làm trong lúc này, con nói thử
ta nghe.
