I. ALEXANDRE DE RHODES
Cố Alexandre de Rhodes (1591 - 1660) tới Trung kỳ năm 1624. Tháng
Ba năm 1627 được cử ra lập giáo đoàn tại Bắc kỳ; tháng Năm năm 1630 thì
bị chúa Trịnh Tráng đuổi ra khỏi xứ Bắc. Cố quay về Trung kỳ rồi sang Áo
Môn (Ma Cao bên Tàu), đầu tháng Hai năm 1639 lại trở về Trung kỳ.
Nhưng mấy năm sau chúa Nguyễn, Công Thượng vương
, cấm đạo, cố bị
bắt và bị kết án tử hình, nhưng không bị chém chỉ bị trục xuất ra khỏi xứ
(tháng Bảy năm 1645). Quyển Histoire du Royaume de Tunquin trích dịch
sau đây xuất bản năm 1651 tại Lyon (Pháp) bằng tiếng Pháp.
Lễ tịch điền về đời Lê [2]
Nội các tục được dân thành tâm theo ở Bắc có một tục chính là tục hàng
năm vào hồi đầu xuân thì theo để khai đất và để khởi đầu việc cày bừa một
cách long trọng. Cứ đầu năm, tức là vào khoảng giữa hai tiết đông chí và
xuân phân - theo như lối ta tính thì vào tuần trăng non vào gần ngày mồng
năm tháng Hai dương lịch nhất, đến ngày các nhà toán số đã chọn, thường
thường vào mồng ba Tết, thì mọi người có chức vụ, hay tước vị trong nghề
võ hay văn, đều phải mặc lễ phục, đeo ấn thụ vào cung để hộ tống vua ngự
giá qua kinh thành ra tới vùng nhà quê, theo nghi tiết tôi sẽ tả theo đây.
Quân lính gọi ở khắp trong nước về, dân đi trước có thứ tự và rất đông,
vì họ đến mấy nghìn người, người nào cũng đeo khí giới của đội mình,
người thì cung tên, người thì thương, giáo hay súng. Theo sau là các tướng
và tất cả những người quý phái, tùy theo chức phận, một phần cưỡi ngựa,
một phần cưỡi voi; ngựa và voi có tới hơn ba trăm con, đều đóng yên phủ
bành sang trọng, đã dạy dỗ thuần thục.
