Chúa cho vời ông lên và nhận thấy ông khôn khéo và am hiểu những bí mật
nghề cai trị. Chúa thu dùng ông ngay và chẳng bao lâu danh vọng ông
chẳng kém gì chúa, có khi hơn nữa vì ông nói lại được người nghe, người
xu phụng, người sợ. Ta không hiểu vì sao, vì một đêm ông cũng thành đầy
đủ như người thường, trái với phận sự của ông, vì ông vô ra, vì ông có ý
muốn truất chúa để lên thay, hoặc vì chúa có lòng ngờ, mà ông bị bốn con
ngựa phân thây, thân thể tứ chi bị băm vằm rồi đốt ra tro vứt xuống sông.
Mỗi năm vào cuối tháng Chạp các quan văn võ đều tuyên thệ lòng trung
thành với vua Lê chúa Trịnh, không giấu một cuộc phản bội, một cuộc âm
mưu nào, nếu trái lời xin chịu hình phạt.
Các quan cũng bắt vợ con và tôi tớ thề với mình như thế. Ai tố cáo ra
một vụ làm phản được những 30 đồng và được bổ vào một chức nhỏ trái
với món tiền lớn ông Tavernier đã nói.
Một năm gọi lính một lần. Ai cao lớn thì xung vào quân thị vệ của chúa;
những người vừa thi được tuyển vào các ngạch tùy sự cần dùng. Những học
trò và những người có nghề nghiệp thì được miễn. Tôi không biết lính đào
ngũ phải tội gì; vì theo tôi ở đây không có tội giảo nhưng có tội trảm cho
thường nhân; thân thích vua mới bị thắt cổ.
Họ không tin dùng người ngoại quốc, cho rằng không giỏi bằng họ.
Nhưng khi ở Xiêm về, tôi được hỏi về tình hình xứ này và xứ Đàng Trong.
Họ hỏi tôi xem thuyền có chở được quân lính đi biển không, tôi thưa rằng
có. Chúa hỏi tôi nếu chúa giao cho tôi hai ba trăm quân để đánh Nam Hà
thì tôi có chịu không? Tôi trả lời vốn dĩ là thương gia nên không có tài cầm
quân và không giúp chúa về việc ấy được. Từ chối như thế rất tiện cho tôi
lúc ấy nhưng rất hại cho tôi sau này khi bị người Tàu vu cáo.
Trong hàng quý tộc đầy sự tập truyền chỉ có trong họ vua; họ chúa thì
đến đời thứ ba thôi; còn các quan đã thành tựu vì võ công, vì văn nghiệp
hoặc tiền tài thì danh phận chỉ được một đời thôi, con cháu không được tập
truyền chức tước. Vì thế dùng cách thứ nhất ít người lên, dùng cách thứ hai
có vài người, dùng cách thứ ba mới có lắm người ham muốn.
