IV. GIOVANNI HLIPPO DE MARINI
Cố Marini sinh tại Taggia, xứ Ligurie (Ý) năm 1608, mất tại Hạ Môn
ngày 11 Juillet 1682. Nhập vào dòng Tên năm 1625 và sau đó sang Đông
Dương. Cố ở Bắc kỳ 14 năm, có lẽ bắt đầu từ 1647. Cố có về Âu châu một
chuyến nhưng năm 1674 lại sang Viễn Đông. Cố được bổ làm Trưởng giáo
trường Hạ Môn và được cử làm giám mục Trung Hoa.
Quyển Relation nouvelle et curieuse des royaumes de Tunquin et de Lao
do ông F. Le Comte dịch và in tại Paris năm 1666.
Những sản vật của xứ Bắc kỳ
Không nên lấy làm lạ khi ta thấy trong một xứ đất cát phì nhiêu và
nguyên liệu phong phú như thế, dân sự biếng nhác và thiếu óc kỹ xảo. Thật
ra (cũng) có rất ít người thích việc công thương, cam lòng rời bỏ quê hương
để đi ra ngoài, quan sát những đất lạ, biết chiêu dụ người ngoại quốc đến
xứ mình. Có sống trong sự thiếu thốn ta mới thấy cần có xảo nghệ, lo vượt
qua nỗi cơ hàn, đi hết góc bể chân trời để thông thương và thu vét của cải.
Còn dân này trong nước đã sẵn có thừa thãi mọi cái cần thiết nhất cho đời
sống thì có cần gì đi ra xa để làm nguy cho tính mệnh và mang gian truân
vất vả vào mình, cũng vì thế nên bây giờ ta mới biết xứ này.
... Người Đông Kinh đã khôn ngoan, khéo léo từ khi người Bồ Đào Nha,
Hòa Lan và các nước lân cận đến buôn bán. Họ biết buôn không phải vì
túng thiếu; nhưng vì lợi, vì tiền. Hơn nữa, họ cũng đủ lý trí để học rất mau
nhũng lề lối, những mánh khóe trong nghề buôn để khỏi bị phỉnh gạt.
