rường (solives) lim vào thành tàu, sắt gỉ, những phiến gỗ ấy long ra. Nếu ta
không trông nom và sửa chữa ngay thì tàu có thể vỡ ra và đắm được.
Ngoài ra còn nhiều thứ gỗ cũng tốt như lim: nhà vua không cho phép đẵn
nên ta không được đóng tàu chiến đẹp bằng gỗ mun. Mun không được
nhiều, và tốt như mun Mozambique - Quế (calambac, calambour) mọc ở
phía nam xứ Đông Kinh, ở phía bắc xứ Đàng Trong và ở phía Nam xứ này
chỗ tiếp với Chiêm Thành. Quế không nhiều và tốt như quế Tích Lan.
Nhưng quế nam đắt hơn và rất được người Nhật chuộng dùng. Những
người này thường nói giá Chúa Nguyễn gửi sang Nhật bán thanh quế nặng
30 livers ngài giữ trong cung thì sẽ có nhiều người đem vàng cân đánh đổi.
Quế đắt thế nên có nhiều người đi kiếm. Nhưng vua cấm ngặt ai không có
phép thì không được bóc mà có phép cũng phải chở qua cung vua, Quế
thơm nhưng (muốn lấy quế) phải xông vào rừng sâu đầy thú ác, nước độc
khí thiêng. Thú dữ còn có bề chống giữ đề phòng; chớ nước độc khí thiêng
dù có đem thuốc giải trừ rất hay, không chết ở dưới chân cấy, về đến quê
nhà cũng ốm liệt giường liệt chiếu.
Rừng còn có cọp, gấu, lang, hươu, hoẵng, thỏ, lợn lòi, voi, khỉ và ít nhiều
tê giác. Sừng tê giác rất được chuộng dùng ở Ấn Độ và các nước lân bang
Trung Hoa. Sừng tê dùng để giải độc nên ai có của cũng cố tích trữ được
một cái (?) ở trong nhà nhất là tại các miền này, các dân thường có ác tục là
bỏ thuốc độc hại lẫn nhau. Cũng có kẻ nói quả quyết rằng nếu giẫm phải
gai chỉ cần đem tán một ít sừng tê thành bột hòa vào với nước rồi dùng
nước ấy rửa chỗ đau, thì không làm nhức buốt gì, cái gai cứ tự nhiên lòi ra
rất dễ dàng và chẳng đau đớn. Các vị quan Tàu chức cao và lắm của lúc
thết tiệc các bạn thân, chỉ rót rượu vào chén làm bằng sừng tê để tỏ ra rằng
họ sang, để khỏi sợ say vi sừng tê có tính chất giải độc.
Cũng như ở nơi khác, dân Nam muốn thử xem sừng tê có tốt hay không,
đem treo thanh kiếm bằng một sợi dây rồi cầm sừng tê để gần kiếm; nếu tay
chuyển sừng đi mà kiếm quay theo thi sừng tốt, nếu kiếm đứng yên thì
sừng không có giá trị gì cả. Cũng có kẻ không thử thế, chỉ xem nếu trong
