bản Pao Mao Chải sắp chết nói với tôi rằng: “Thế là ta sắp tái sinh”. Ở Mù
Cang chải có một chuyện lạ hơn. Một người đàn ông sắp chết còn nợ đầm
đìa bà con. Khi lâm chung, ông nói với vợ: “Tôi sẽ trở thành con trâu cày
để giúp bà làm trả nợ!”. Sau khi chồng mất, bà vợ nuôi một con trâu. Bà
nằm mê thấy con trâu nói: Tôi sẽ làm trâu trả nợ giúp bà đúng năm năm”.
Hiện thời con trâu đã làm được ba năm rưỡi. Tôi sẽ theo dõi câu chuyện
tâm linh này. Tuy nhiên, trước sau tôi vẫn cho rằng, dân tộc này còn chìm
đắm trong tiềm thức. Hôm qua giống hôm nay và ngày mai cũng vậy. Toàn
bộ những điều đã thấy, kể cả lễ saman chỉ là thứ mê tín tản mạn. Đó không
phải là tôn giáo. Nếu con người cần một đời sống tâm linh được tổ chức
chu đáo, có quy củ, thì rõ ràng ở xứ này, người Mông “có một khoảng trống
rỗng cần kíp phải lấp đầy”. Khoảng trống rỗng tâm linh này một khi đã
được lấp đầy thì tôi tin rằng cả những vụ xưng Vua như vụ Giàng Say lên
ngôi năm con khỉ - một căn bệnh trầm kha kinh niên ở các bộ tộc thiểu số
sẽ được loại trừ, nỗi lo sợ của nền đô hộ của người Pháp sẽ tiêu tan”.
*
Vào cuối những năm ba mươi thế kỷ này, sự đạo ở đây đã bước vào
thời kỳ vô cùng phồn thịnh. Dòng Thừa sai thuộc địa phận Hưng Hóa của
Cố Vinh lúc này đã mở mang nước Chúa tới tận cái ngõ hẻm kiệt cùng xa
cách ở hành tinh này, với gần chục ngôi nhà thờ ngày ngày vang ngân tiếng
chuông báo giờ lễ lạy.
Ngôi nhà thờ lớn nhất vùng ở thôn Lao Chải dựng xong sau một năm
trời công phu kiến thiết. Không kỳ công như ngôi nhà thờ Phát Diệm của
Cha Sáu, nhưng trong tương giao với cảnh quan thì sự nguy nga và độc đáo
cũng chẳng thua. Tất cả đều bằng gỗ pơmu lão đại đục đẽo bằng rìu, trông
thô mộc, chất phác, ngộc nghệch và nghịch dị lạ thường. Tháp chuông
