một người hiền lành và cương nghị; hiền lành và cương nghị - hai mặt đối
lập trong một thể thống nhất hữu cơ”.
Hiển lành, thật thà là phẩm hạnh cơ bản của người lao động lương
thiện, là cách sống hồn nhiên giữa người và người trong mối tâm giao bạn
bè. Phải chăng, nhiều khi đức tính này không được một bảo hiểm bằng một
đức tính khác, ví dụ, tính nguyên tắc, nên có cảm giác cha là người nhu
nhược, yếu hèn? Chưa phải là những chuyện xa xôi mà ngay việc cha để
mất đất đai của tổ tiên để lại như anh cả Lễ nói đã là có thật. Thổ đất của
gia đình xưa rộng rãi lắm. Đó nguyên là một vùng ao hồ hoang vu rồi được
mấy anh em cha bỏ sức ra san lấp, biến thành khu vườn trồng trọt hoa màu,
rộng có đến dăm trăm mét vuông. Sau này các anh trai cha vào Nam bộ làm
phu đồn điền cao su, thất tán mỗi người một nơi, đất này mới để lại cho
riêng cha gìn giữ. Chuyện cha bị lừa mất đất thì nhiều, chẳng hạn, một
ngày kia bỗng có một gã trai gầy còm đầu bù tóc rối được cha dẫn về nhà.
Cùng với việc nấu cơm cho gã ăn, cha lại còn cho gã ở nhờ trong một túp
lều nhỏ ở một góc vườn nguyên là nơi để than củi. Hỏi ra, mới biết gã nọ là
thợ tiện bậc 5/7 của xí nghiệp. Gã khai là bị con vợ tai quái cho mọc sừng
và đuổi ra khỏi nhà, giờ cầu bơ cầu bất không biết nương nhờ vào ai.
Thương tình kẻ gặp hoạn nạn, lại muốn giữ gìn của quý là thợ lành nghề
cho xí nghiệp, cha liền tự nguyện đa mang đèo bòng nó vậy. Không ngờ
thời gian bôi nhờn các quan hệ, kẻ được cưu mang được đằng chân lân
đằng đầu, nên chỉ hơn năm sau cơ ngơi nhà cửa nó đã loang rộng gần hết
khu vườn, tiếp đó, lấy vợ mới, dựng nhà xưởng chế biến đậu phụ, xây
tường vi, cát cứ đất đai, thành lãnh địa riêng. Nhẹ nhàng khuyên bảo nó thì
nó phớt lờ. Lấy lý cản ngăn nó thì nó sửng cổ, giở trò càn rỡ, vác dao búa
ra tính chuyện ẩu đả. Hóa ra nó là thằng chuyên lừa đảo, đã từng ra tù vào
tội mà cha không biết.
Cha đã nhẹ dạ, cả tin hay nhu nhược yếu hèn ở trường hợp này? Và ở
câu chuyện sau đây nữa. Có một thằng bé ở đâu đến xưng là cháu ông Cẩm,
một người bạn thợ cùng làm việc với ông từ hồi còn ở trong công binh
