“Có nhiều dấu hiệu cho mình biết mình sắp chết. Đây là một: cứ quãng
hai tiếng mình lại phải dừng để xé giày rộng thêm một tí, lấy tuyết xát hai
bàn chân sưng vù hoặc chi đơn giản là cho tim mình nó nghỉ ngơi một tí.
Nhưng vào những ngày cuối, mình mất trí nhớ. Mình đi lại đã lâu rồi, bỗng
nhiên mình thấy sáng rõ một điều: mỗi lần dừng, mình lại quên một vật.
Lần đầu là một chiếc găng, trời rét thế này, đó là việc nghiêm trọng. Mình
đặt nó trước mặt và cứ thế đi, quên không cầm lên. Rồi quên đồng hồ. Rồi
quên chiếc dao con. Rồi quên la bàn. Mỗi lần dừng, nghèo đi một ít.
“Cái cứu thoát mình là bước một bước. Một bước nữa. Cái bước mà
người ta bước lại cũng chỉ là cái bước trước đó thôi…”
“Cái mà mình đã làm, mình nói thật, không một con vật nào làm được”.
Câu nói ấy, câu nói cao quý nhất mà mình nghe biết, câu nói định vị cho
con người, làm vinh dự cho con người, phục hồi những ngôi thứ chân
chính, nó trở lại trí nhớ mình. Sau cùng cậu thiếp ngủ được, ý thức cậu bị
hủy bỏ, nhưng từ cái hình hài rời rã, rách nát, cháy bỏng này cái ý thức ấy
nó sẽ hồi sinh khi cậu thức dậy, và nó trở lại chế ngự hình hài. Thế thì thân
xác chỉ còn là một đồ dùng tốt, thân xác chỉ còn là một kẻ phục vụ mà thôi.
Và, với niềm tự hào ấy về cái đồ dùng tốt, Guillaumet, cậu cũng biết nói ra:
“Không có lương ăn, cậu cứ tưởng tượng đến ngày đi bộ thứ ba… trái
tim mình, nó đập chẳng lấy gì làm mạnh nữa. Ôi chao! Dọc một triền thẳng
đứng, mình đang lửng lơ, bên trên miệng hố, đào những lỗ trong vách tuyết
để bíu và trườn tới, đang lúc như thế thì trái tim mình nó tắc. Nó ngắc ngứ,
rồi nó lại chạy. Nó đập xiên vẹo. Mình cảm giác như nếu nó ngắc ngứ thêm
một giây, mình sẽ buông tay. Mình không nhúc nhích nữa và lắng tai nghe
bên trong mình. Chưa bao giờ, cậu hiểu không? Chưa bao giờ lái máy bay
mà mình thấy mình bị treo móc vào cỗ máy của mình gần kề như hiện nay
mình bị treo móc vào trái tim mình. Mình bảo trái tim mình: thôi đi, gắng
lên một tí! Cố đập 'tí nữa'. Nó cũng là một trái tim vào loại tốt. Nó ngắc ngứ
rồi lại chạy, nó vẫn chạy… Giá mà cậu biết được mình tự hào biết bao về
trái tim đó!”
Trong căn buồng ở Mendoza nơi mình ngồi canh cho cậu, cuối cùng cậu
cũng nhọc nhằn thiêm thiếp. Và mình nghĩ thầm: “Nếu ai nói với cậu ấy về
