120
XỨ ĐÀNG TRONG
Người Tây phương
Theo Manguin, cuộc tiếp xúc đầu tiên giữa người Bồ Đào
Nha với cảng Champa và Việt Nam diễn ra vào năm 1516 và
cuộc tiếp xúc chính thức đầu tiên với bờ biển Champa diễn ra
vào năm 1523
1
. Các quan hệ này không được đều. Lamb nói là
từ khoảng 1540, người Bồ bắt đầu đến Faifo một cách đều đặn
2
,
nhưng hoàn toàn không chắc là cái tên Faifo đã xuất hiện vào
thập niên 1540. Thực vậy, không chắc việc buôn bán đều đặn
đã có thể diễn ra trước thập niên 1550, năm người Bồ chiếm
Macao. Dẫu sao, người Bồ chắc chắn vẫn là những người Tây
phương tới Đàng Trong sớm nhất.
Dù vào năm 1584 đã có một số người Bồ Đào Nha sống tại
Đàng Trong
3
, việc buôn bán giữa người Bồ và Đàng Trong xem
ra rất phụ thuộc vào quan hệ buôn bán giữa Macao và Nhật
Bản đầu thế kỷ 17. Về phía người Bồ, việc buôn bán với Đàng
Trong chỉ trở nên quan trọng từ 1640, khi họ không còn được
buôn bán với Nhật và do đó hướng về Đông Nam Á, Macassar
và Larantuka-Solor-timor.Về phía họ Nguyễn, việc buôn bán
với người Bồ chỉ có ý nghĩa thực sự khi xảy ra cuộc chiến tranh
với họ Trịnh, bởi vì đại bác là mặt hàng quan trọng nhất trong
việc trao đổi giữa hai bên. Theo Boxer, các nhà cầm quyền họ
Nguyễn “rất lo lắng làm sao để có được súng từ xưởng đúc súng
nổi tiếng của Bocarro ở Macao. Xưởng này hoạt động vào các
năm từ 1627 đến 1680 và sản xuất ra các sản phẩm được nhìn
nhận là loại súng đồng tốt nhất tại phía đông”
4
.
1 Pierre-Yves Manguin, Les Portuguese sur les côtes du Việt-Nam et du Campa, Ecole Francaise
d’Extrême-Orient, Paris, 1972, trg.3.
2 Lamb,
The Mandarin Road to Old Hue, trg.19; Birdwood, Report on the old Records of the India
Office, W.H. Allen & Co., Limited, London, 1891, trg.175.
3 Manguin, 1972, trg. 186.
4 Boxer,
Portuguese Conquest and Commerce in Southern Asia, 1500-1750, Variorum Reprints,
London 1985, trg.VII 167.
www.hocthuatphuongdong.vn
