CÁC THƯƠNG GIA NƯỚC NGOÀI 121
Cũng nên ghi nhận là xưởng đúc ở Macao đã được thiết lập
vào chính năm xảy ra cuộc chiến tranh giữa chúa Nguyễn và
chúa Trịnh và thời gian hoạt động của nó cũng gần trùng với
năm tháng xảy ra chiến tranh giữa hai bên (1627-1672). Bởi vì
“đại bác bằng đồng và thép được đúc tại đó (Macao) đã có sẵn
một thị trường ở khắp phía đông”
1
, họ Nguyễn và họ Trịnh rất
có thể đã là hai khách lớn, nếu không nói là lớn nhất của xưởng
đúc này. Hàng hóa người Bồ chở từ Đàng Trong, theo Antonio
Bocarro, trưởng ký sự viên của quốc gia India, là “tơ vàng, rất
tốt và rẻ, một số trầm hương, kỳ nam, mặc dù rất hiếm, và một
số ít benzoin... tất cả đều là sản phẩm của địa phương và một
lượng lớn đồng người Nhật đem tới đây”
2
.
Boxer cũng tin rằng “mặc dù tự thâm tâm, thù ghét việc
truyền bá đức tin Kitô giáo trong lãnh thổ của mình, họ Nguyễn
cũng ít nhiều nhắm mắt làm ngơ trước sự có mặt của các thừa
sai Công giáo Roma với mục đích là có được súng và đại pháo
từ Macao”
3
. Ngoài việc chấp nhận sự hiện diện của các thừa
sai dòng Tên trên vùng đất của mình để có được súng đạn, họ
Nguyễn cũng còn sử dụng các thừa sai này vào các việc khác.
Nguyễn Thanh Nhã đã đưa ra danh sách các thừa sai dòng
Tên được họ Nguyễn sử dụng tại triều đình hết thế hệ này đến
thế hệ khác. Năm 1686, chúa Hiền đã lấy quyền của mình bắt
Bartholomêô da Costa, bác sĩ của chúa đang chuẩn bị về lại châu
Âu, phải từ Macao trở lại Đàng Trong để tiếp tục chăm sóc sức
khỏe cho chúa. Nguyễn Phúc Chu đã dùng Antonio de Arnedo
năm 1704 và De Lima năm 1724 để dạy ông toán và thiên văn
học. Võ Vương (Nguyễn Phúc Khoát, cai trị từ 1738 đến 1765)
cũng đã dùng Neugebauer và Siebert và sau khi những người
1 Boxer,
Portuguese India in the Mid-Seventeenth Century, Oxford University Press, Delhi, 1980,
trg.46.
2 Boxer,
Seventeenth Century Macau, Heinemann Educational Books Ltd, Hong kong, 1984, trg. 37.
3 Boxer,
Portuguese Conquest, p. VII 167.
www.hocthuatphuongdong.vn
