TIỀN TỆ VÀ THƯƠNG MẠI 155
VOC cũng đem tiền kim loại đến Đàng Trong vì biết rằng
“ở Quinam rất cần các đồng tiền kim loại này, nhà vua Quinam
yêu cầu chúng tôi mua tất cả các tiền kim loại cũ ở Nhật và chở
đến đây để đúc súng”
1
. Năm 1634, VOC không chở gì khác đến
Đàng Trong ngoài tiền kim loại
2
. Bảng 3 cho thấy các con số và
loại tiền kim loại mua được của các thương gia Nhật tính theo
xâu (quan) 1.000 đồng trên nguyên tắc (trong thực tế thiếu 4%:
chỉ có 960 đồng).
Vào những ngày đầu, VOC xem ra không mấy hứng thú
trong việc buôn bán tiền kim loại ở Đàng Trong vì mức lời rất
thấp: năm 1634, 15.000 đồng tiền kim loại chỉ được lời từ 14
đến 14,5 lạng bạc, gần như không có lời đối với người Hà Lan
3
.
Sở dĩ có tình trạng này là vì người Nhật đã đem đến đây một
số lượng lớn
4
. Tuy nhiên, sau năm 1635, người Hà Lan trở nên
hăng hái hơn vì vào năm 1636, tiền kim loại của Nhật được bán
tại Đàng Trong với giá 100 đến 115 lạng, thậm chí 120 lạng một
picul
5
. Giá mua ở Nhật là không quá 1 lạng một xâu (quan) và
người Hà Lan bán lại tại Đàng Trong với giá 10,56 lạng một xâu.
Do đó, chẳng lạ gì khi người Hà Lan gọi tiền kim loại là: “món
hàng có lời nhất” tại Đàng Trong
6
.
1 Khi một chiếc tàu của VOC không mua được hàng hóa ở Đàng Trong vào tháng 6.1633, “nhà vua (Đàng
Trong) lấy làm tiếc là người Nhật đã nắm tất cả hàng hóa vào thời điểm này, nhưng nếu người Hà Lan
trở lại vào tháng 11 với những đồng tiền đồng, gấm thô và nồi sắt, họ có thể trao đổi lấy vàng và tơ
sống”. Ở đây, nhà vua dùng từ “zenes”, một từ riêng để chỉ tiền kim loại của Nhật. Sự kiện này cho thấy
là người Nhật đã đưa tiền kim loại của họ tới Đàng Trong. Đây có thể là gốc gác của việc người Hà Lan
buôn bán tiền kim loại ở Đàng Trong. Xem Buch, De Oost-Indische Compagnie en Quinam, trg. 25.
2 Daghregister gehouden int Casteel Batavia, bản dịch tiếng Hoa, quyển 1, trg. 126.
3 Thành Thế Vỹ, trg. 152. Cũng xem Daghregister, bản dịch tiếng Hoa của Guo Hui, quyển 1, trg. 173.
4 Dầu vậy, vào năm 1634, các thương gia người Nhật cũng đã yêu cầu chính phủ Nhật cấm người Hà
Lan xuất cảng tiền kim loại sang Đàng Trong. Xem Daghregister gehouden int Casteel Batavia, bản
dịch tiếng Hoa, quyển 1, trg. 114.
5 Daghregister gehouden int Casteel Batavia, bản dịch tiếng Hoa của Guo Hui, quyển 1, trg. 173.
6 Daghregister, bản dịch tiếng Hoa của Guo Hui, quyển 1, trg. 197. Người Hà Lan, vào năm 1636, cũng
đã có ý định đúc tiền kim loại ở Nhật với số lượng lên tới 180.000-200.000 guilders (khoảng 320.000
lạng) để bán tại Đàng Trong, nhưng ý định này xem ra đã không được thực hiện. Xem Ibid, trg. 181.
www.hocthuatphuongdong.vn
