LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CỦA ĐÀNG TRONG 85
đầu”
1
. Ngược lại, theo Benigne, một kẻ có nhiệm vụ mộ lính mà
lại nhận vào quân đội một người không đủ tiêu chuẩn cũng sẽ
mất đầu
2
. Đại Sán đã tả một vụ mộ lính như sau:
“Mỗi năm vào khoảng tháng ba, tháng tư, quân nhân đi qua
các làng, bắt dân từ 16 tuổi trở lên... đóng gông lại bằng một cái
gông hình như cái thang nhưng hẹp hơn, để giải về phủ sung
quân... Tuổi chưa đến 60 chẳng được về làng cùng cha mẹ vợ con
đoàn tụ. Hằng năm, thân thích đem áo quần vật thực đến thăm
mà thôi. Vì cớ ấy, những dân còn lại ở nhà, toàn gầy yếu tàn tật...
Cha mẹ sợ con sớm phải đi lính, vừa lớn lên tức cho vào chùa làm
sãi, hầu mong trốn tránh việc quan...”
3
.
Trong quan điểm này, người lính bị đối xử như nô lệ hoặc tù
nhân. Thực vậy, Tiền biên trong phần ghi chép năm 1631 cho
biết về Nguyễn Hữu Tiến, một vị tướng vào buổi đầu thời các
chúa Nguyễn. Vị tướng này thường tập luyện quân sĩ vào ban
đêm, và nếu có một người lính rõ ràng tỏ ra không tuân lệnh
thì người kỳ trưởng, người cầm cờ trong đội, sẽ bị chặt đầu tức
khắc. Tuy nhiên, bản thân vị tướng này thì lại không hề bị trừng
phạt vì cách làm này vì chúa Nguyễn Phúc Nguyên (1613-1635)
đã tuyên bố: “Binh không đều thì giết còn tội gì?”
4
. Chúa bèn
thăng cấp cho vị tướng này để duy trì kỷ luật trong quân đội,
chúa nghĩ như vậy.
Tuy nhiên, Vachet cũng còn cho chúng ta thấy một khía cạnh
khác của đời sống trong quân ngũ. Theo tác giả này thì chúa
Nguyễn cho phép người lính được ở chung với vợ bao lâu anh
ta chỉ có một vợ. Người lính độc thân thì phải tự nấu ăn lấy,
1 Taboulet,
La Geste Francaise en Indochine, Maisonneuve, Paris, 1955, quyển 1, trg. 67.
2 Trích dẫn từ Quảng Nam qua các thời đại, Cổ Học Tùng Thư, Sài Gòn, 1974, quyển 1, trg. 97.
3 Đại Sán, Hải ngoại kỷ sự, trg. 23. Điều này không đúng, nhưng nguồn tư liệu không có chi tiết nào cho
thấy Đại Sán đã quan sát thấy hay ghi lại điều ông nghe kể. Ở đây, có thể tác giả đã viết theo nghe kể.
4 Tiền biên, quyển 2, trg. 21.
www.hocthuatphuongdong.vn
