Ý CAO TÌNH ĐẸP - Trang 18

trong bụi cây keo. Họ nói nhỏ nhẹ với nhau, không có những cử chỉ huênh
hoang, lặng lẽ trộn hồ, đục những phiến đá nhỏ nhắn, trắng đẹp rồi sắp vào
nhau, chồng lên nhau thành những bức tường của một kiến trúc rộng lớn.
Mới đầu tôi chưng hửng. Rồi đột nhiên tôi đoán được mục đích của họ, họ
tính xây cất cái gì. Tôi nghẹt thở. Những kẻ đó chỉ có một mái nhà đủ che
mưa che nắng, còn bao nhiêu đã mất hết. Những ông bà già và trẻ con mà
tôi tưởng chỉ là những bóng ma bất lực, hư ảo, vật vờ, đã quyết tâm làm
một công tác tập thể đầu tiên là tự lực xây cất một giáo đường mới mẻ, lộng
lẫy. Không phải là một nhà thờ nhỏ xấu xí tạp nhạp, mà là một chỗ thờ
phụng quy mô, đẹp đẽ hơn tất cả những giáo đường cũ trong miền.
Cụ già và đứa cháu trút giỏ cát đá xuống, nghỉ một chút để thở rồi lại trở
xuống lòng sông. Khi đi ngang qua sát tôi, mồ hôi nhễ nhại trên trán, cụ già
ngó lén tôi : cặp mắt đen và nghiêm nghị của cụ có vẻ tươi cười dịu dàng
mà bí mật, bề ngoài thì bình tĩnh mà bề trong ranh mãnh một cách hiền từ.
Cụ có vẻ như bảo : « Sao? Có thực là tương lai của chúng tôi hết hẳn chưa?
» Tất cả cuộc đời của cụ hiện rõ trong vẻ nhìn đó, từ dĩ vãng, hiện tại tới
tương lai. Một cuộc đời can đảm, nhẫn nại, một lòng tin tưởng bền bĩ,
không gì lay chuyển nổi, một ý chí cam nhận cái gì không tránh được, nhất
là quyết tâm tin tưởng.
Tôi xấu hổ đứng trân ra đó, trong khi hai bà cháu đi khuất vào đường mòn.
Nghĩ rằng mình đã để cho niềm thất vọng lôi cuốn, tôi thấy đau nhói tim
như có mũi dao đâm vào đó. Ừ thì tan hoang, đổ nát đó, nhưng đã làm sao?
Nếu những người già lụm khụm như vậy và những người trẻ măng như vậy
mà còn lòng tin tưởng mãnh liệt như vậy thì thế giới vẫn còn có thể hy
vọng được, hy vọng được ở tất cả.
Tôi đứng trên đồi một hồi lâu. Sau cùng khi xuống đồi, lòng đã bình tĩnh,
phấn khởi thì ngôi sao hôm hiện lên, tuy còn lờ mờ nhưng đã lấp lánh trên
nền trời vô biên và làng xóm chìm dần sau làn sương nhẹ từ biển bốc lên.
Nhưng ở « cái nơi tâm lình còn bừng bừng đó » tôi thấy tất cả ngọn lửa
chiếu sáng rực rỡ.
A.J. Cronin
Nguyễn Hiến Lê dịch