chúng ta vừa nói bữa trước. Bữa đó chúng ta nói về tự do và phẩm
chất của nó. Tự do không phải là một lý tưởng, không phải là một
điều gì xa xăm, tự do không phải là một suy niệm, suy niệm chỉ là
cái thuyết của một thủ tục bị tù hãm. Chỉ có tự do khi tâm thức
không còn bị bất cứ một vấn đề nào tổn hại. Khi tâm thức bị mắc
vướng như vào một vấn đề nào, thì nó không thể thông cảm được
với tự do, nó cũng không sao nhận thức được phẩm chất phi
thường của tự do nữa.
Phần đông thế nhân đeo mang nhiều vấn đề và rốt lại rồi thành quen
với chúng; họ quen với chúng và chấp nhận chúng như thành một
phần cuộc sống của mình. Nhưng không phải vì mình chấp nhận
chúng hay quen thuần với chúng mà các vấn đề đã được giải quyết
cho đâu: nếu ta khượi đi cái lớp vỏ bề mặt là chúng lộ ra đấy mãi,
như cái mụt nhọt đang làm mủ. Thế nhưng phần đông người đời
sống trong tâm trạng ấy – cứ liên miên chấp nhận hết vấn đề này
qua vấn đề khác, hết nỗi khổ này qua nỗi khổ khác, liên miên bất
tận; họ thất chí, âu lo, tuyệt vọng và họ cứ ỳ ra chịu nhận hết.
Nếu chỉ chấp nhận các vấn đề và sống mãi với chúng, dĩ nhiên là ta
có giải quyết gì chúng đâu. Ta có thể tưởng rằng chúng đã được
lãng quên hay cho rằng chúng không còn quan trọng; nhưng chúng
vốn quan trọng vô cùng, vì chúng tổn hoại tâm trí, vì chúng bóp méo
sự nhận thức và huỷ diệt sự minh mẫn. Nếu ta đeo mang một vấn
đề, thì nó thường choán hết cuộc sống của ta đi. Có thể đó là một
vấn đề tiền bạc, về dục tình, hay về việc dốt nát của mình, hay việc
tự thực hiện bản thân, việc muốn lừng tiếng nổi danh. Bất cứ nó là
vấn đề gì, nó cũng cứ rút rỉa mình đến nỗi gặm mòn cả bản thể, và
mình nghĩ rằng hễ giải quyết nó được ắt là thoát khỏi hết mọi khổ
sở. Nhưng khi mà tâm thức vẫn hẹp hòi và nhỏ nhen, dù nó có tìm
lo giải quyết vấn đề riêng tư của nó, tách rời với cơ vận hành toàn
bộ của cuộc sống, thì cái tâm thức ấy không tự giải thoát được bao
giờ vì mỗi vấn đề đều dính líu liên quan với một vấn đề khác, chỉ
xem xét nội một vấn đề độc nhất mà thôi và lo giải quyết manh mún
thôi thì quả là hoàn toàn vô ích không khác gì như lo trồng trọt, một
góc ruộng thôi mà tưởng rằng mình đã trồng trọn cả thửa ruộng. Ta
phải trồng toàn cả thửa ruộng, ta phải xem xét mỗi vấn đề đưa tới, vì
