như hôm trước tôi đã nói, chỗ quan trọng không phải là giải quyết
vấn đề, mà quan trọng là phải hiểu nó, dù có phải chịu đau khổ,
khắc nghiệt, khẩn cấp và thúc bách thế nào đi chăng nữa.
Nói như vậy chẳng phải tôi có ý cố chấp hay cả quyết gì, nhưng tôi
thiết nghĩ cái việc âu lo bận bịu với một vấn đề thôi, việc ấy chỉ
chứng tỏ một tâm thức nhỏ nhen, và một tâm thức ti tiện mà cứ mải
tìm giải quyết vấn đề riêng tư của nó, tất nhiên không bao giờ thoát
được vấn đề. Cái tâm thức ấy có thể lẩn tránh bằng đủ hết mọi
cách, có thể trở lên chua chát và cay cú yếm thế, hoặc trôi lăn vào
tuyệt vọng, nhưng tâm thức ấy không bao giờ hiểu được tất cả ý
nghĩa của cuộc đời.
Vậy nếu muốn nhận biết bản chất của các vấn đề, ta phải chăm lo
toàn cả cơ sở xuất xứ của chúng, chứ không phải chỉ lo duy một
trường hợp nào riêng biệt, vì dù trường hợp này có thế nào, có rắc
rối, có khắc nghiệt, hay thúc bách thế nào đi chăng nữa nó cũng vẫn
liên quan với tất cả mọi vấn đề khác. Thế nên quan trọng không phải
là xem xét vấn đề ấy ở chỗ cục bộ manh mún, điều này là một điều
rất đỗi khó khăn. Khi gặp một vấn đề khẩn cấp, khổ sở, dây dưa thì
phần đông chúng ta nghĩ rằng cần phải giải quyết nó riêng rẽ, chứ
không lưu tâm xem xét toàn bộ cơ cấu của tất cả những vấn đề. Ta
xét nghĩ về vấn đề đó một cách cục bộ manh mún, nhưng cái tâm
thức manh mún đích thị là cái tâm thức ti tiện nhỏ nhen; cái tâm thức
ấy là tâm thức trưởng giả không phải trong ý nghĩa xấu, mà dùng đó
để chỉ rõ thực trạng của tâm thức; tâm thức ấy nhỏ nhen tầm
thường khi nó muốn giải quyết riêng rẽ một vấn đề nào của nó. Kẻ
nào đang bị sự ganh ghét thiêu đốt, thì muốn hành động ngay tức
thời, muốn làm một việc gì, muốn xoá bỏ sự ganh ghét hay ra tay trả
thù. Nhưng cái phiền não đặc biệt ấy vốn liên quan sâu xa với nhiều
vấn đề khác nữa. Vậy ta phải xem xét toàn bộ cơ cấu của các vấn
đề, chứ không phải chỉ lo xem xét riêng một phần nào trong đó.
Mỗi khi có những vấn đề này thì phải hiểu minh bạch rằng nơi đây
chúng ta không lo tìm giải pháp cho một vấn đề nào cả. Như tôi đã
lưu ý các ngài rồi, đi tìm giải pháp tức là trốn tránh vấn đề. Sự trốn
tránh này có thể êm dịu hoặc đau đớn, có thể đòi hỏi một khả năng
