có thể nào chúng ta quyết liệt đào sâu tự thể để tìm hiểu xem mỗi
người chúng ta có thể thực sự được hoàn toàn tự do toàn triệt
chăng? Chỉ có cuộc thay đổi nơi chúng là khi nào chúng ta được tự
do thôi, điều ấy vốn dĩ nhiên rồi. Và chúng ta phải thay đổi: không
phải thay đổi hời hợt phơn phớt, không phải thay đổi bằng cách ngắt
tỉa đôi chút đây đó, mà bằng cách phát dậy một cuộc chuyển hoá tận
căn đế ngay trong cơ cấu của tư tưởng và của tâm thần chúng ta.
Thế nên tôi thiết tưởng rằng điều tối trọng là nói về sự thay đổi, là
thảo luận vấn đề này và tìm xem mỗi người chúng ta có thể thâm
nhập được vấn đề này đến mức độ nào.
Các ngài biết tôi hiểu ý nghĩa của sự thay đổi là thế nào chăng?
Thay đổi là tư duy một cách hoàn toàn khác hẳn thường lệ, là khai
mở một tâm thái trong đó tuyệt chẳng có xao xuyến âu lo trong bất
cứ lúc nào, chẳng có mảy may gì xung chướng, chẳng có mảy may
gì phấn đấu để chứng đạt chi cả, để cho mình là – hay trở nên – một
cái gì đó. Đó là xa lìa dứt khoát mọi sợ hãi. Và để nhận hiểu thế nào
là thoát ly mọi sợ hãi, tôi thiết tưởng cần phải nhận hiểu cốt chỉ của
những tương giao giữa những sư và những đệ tử như thế nào, và
do đó, thấy ra được ý nghĩa của sự tìm học.
Thế thường, chúng ta tìm học bằng cách nghiêm tầm, qua sách vở,
qua kinh nghiệm hay bằng cách nhờ một người nào dạy dỗ. Đó là
những cách thói thường để ta tìm học. Ta phú thác cho ký ức những
gì nên làm và những gì không nên làm, những gì nên suy tưởng và
những gì không nên suy tưởng, phải cảm nhận thế nào, phải phản
ứng thế nào. Bằng kinh nghiệm, bằng nghiên tầm, bằng phân tích,
bằng thí nghiệm, bằng những cuộc phản tỉnh xem xét, chúng ta
chứa vựa những trí thức để làm ký ức, rồi ký ức này phản ứng lại
những xúc sự và những thiết nguyện, thế rồi ta lấy đó để mở mang
sở học của ta. Tiến trình ấy ta đã quen lắm rồi: Nó là cách duy nhất
để ta tìm học. Chẳng hạn không biết lái phi cơ, thế là tôi phải học lái.
Có người dạy dỗ cho tôi, rồi thu hoạch kinh nghiệm mà ký ức phải
gìn giữ, rồi sau đó tôi mới lái được phi cơ. Tiến trình ấy là tiến trình
duy nhất mà phần đông chúng ta đều quen biết. Chúng ta tìm học
bằng sự nghiên cứu, bằng kinh nghiệm, chúng ta tự học hỏi, rồi
những gì học được đem ra phú thác vào ký ức để làm những sở tri
