thân hình đẹp, rồi từ thân hình đẹp sang việc làm đẹp, từ việc làm đẹp sang
hình thức học hỏi đẹp. Từ hình thức học hỏi người đó tới cuối bài học, đó
là học hỏi về chính cái đẹp đó, ngõ hầu hoàn tất tiến trình học hỏi cái đẹp
thực sự là gì.
Hình dáng cái đẹp gồm bốn đặc trưng: (1) bản chất bất diệt bất biến; (2)
không bị đối lực đồng thời ảnh hưởng; (3) nhận thức qua trực giác, không
qua giác quan; (4) tách khỏi sự vật cụ thể chia sẻ bản chất hình dáng.
[d] Socrates thân mến, đến điểm đó trong cuộc đời chứ không phải
điểm nào khác, đó là lúc, đối với con người, cuộc đời đáng sống, ngắm
nhìn cái đẹp trong chính nó. Nếu nhìn cái đó rồi, quý hữu sẽ chẳng cần đo
cái đẹp bằng vàng bạc, thiếu nhi khôi ngô, thiếu niên tuấn tú. Nếu nhìn bây
giờ, tất cả sẽ làm quý hữu ngây ngất, tất cả sẽ khiến quý hữu và nhiều
người hăm hở muốn gần người tình mình yêu, nhìn ngắm người tình muôn
thuở, nếu có cách khả dĩ làm vậy, quên cả ăn, bỏ cả uống, quên bỏ tất cả trừ
nhìn ngắm, gần gũi người tình. Bởi thế chúng ta nên tưởng tượng sự thể sẽ
thế nào nếu có người nhìn thấy chính cái đẹp, [e] tuyệt đối, tinh khiết,
không pha trộn, không vấy bẩn vì xác thịt, vì màu sắc hay vì khối rác rưởi
tất tử lớn lao, nếu có người nhìn thấy đích thực cái đẹp tuyệt vời chính nó
trong hình trạng duy nhất? Quý hữu có cho cuộc đời sẽ nhạt nhẽo, chán
ngắt [212a] đối với những người mở mắt hướng tới nơi đó, ngắm nhìn, tìm
hiểu cái đó với phần hợp lý
bản thân sở hữu và phải chia sẻ, gần gũi cái đó
không? Quý hữu không biết ư, chỉ ở loại cuộc đời ấy, khi ngước nhìn cái
đẹp với phần có thể nhìn, theo cách duy nhất có thể thấy cái đẹp, chỉ lúc đó
người nhìn mới có thể sinh sản không phải hình ảnh đức độ, vì không tiếp
xúc với hình ảnh, mà đức độ thật sự, do tiếp xúc với cái đẹp thực sự. Nhờ
sản sinh và nuôi dưỡng đức độ chân thực, người đó có cơ may được thần
linh yêu thương và trở thành bất tử. Nếu có thế nhân nào như thế, thế nhân
đó chính là người đó’.
Nghĩa là đầu óc lý luận, phân tích khi chuẩn bị đúng cách để hiểu. [Plato,
Cộng hòa, Omega Plus Books, 2018, các tr. 434, 491-92.]
