trường cho vay. Ở những tầng này, người cho vay biết và có thể tính toán
chính xác những yếu tố quyết định liệu người vay có trả khoản nợ hay
không. Thông tin có thể kiểm chứng về người đi vay – chẳng hạn như họ đã
sống bao lâu ở nơi ở hiện tại, họ đã làm việc bao lâu tại nơi họ đang làm
việc, thu nhập của họ là bao nhiêu, và họ có trả những hóa đơn khác đúng
thời hạn không – được kết hợp lại để đưa ra quyết định có cho vay hay
không dựa trên thuật toán. Tính điểm tín dụng bắt đầu xuất hiện vào những
năm 1960 ở tầng đơn giản nhất của thị trường, khi các cửa hàng quyết định
có phát hành thẻ tín dụng của mình không. Sau đó, không may cho các ngân
hàng lớn, đám đông gián đoạn di chuyển hoàn toàn lên phía trên của thị
trường để chạy đua theo lợi nhuận – đầu tiên là các khoản vay tín dụng của
người tiêu dùng nói chung, sau đó là các khoản vay mua ô tô và vay thế
chấp, và bây giờ là vay vốn kinh doanh nhỏ. Ngành công nghiệp cho vay ở
những tầng đơn giản này đã bị phân rã hoàn toàn. Các chuyên gia phi ngân
hàng đã phát triển để cung cấp giá trị gia tăng cho mỗi tầng này. Nếu tích
hợp là một lợi thế lớn trong những tầng phức tạp nhất của thị trường thì
trong những tầng đã bão hòa, nó lại là một bất lợi.
14. Kết luận của chúng tôi hỗ trợ cho những kết luận của Stan J. Liebowitz
và Stephen E. Margolis trong cuốn Winners, Losers & Microsoft:
Competition and Antitrust in High Technology (Oakland, CA: Independent
Institute, 1999).
15. Một minh họa tốt của việc này là cú đẩy được thực hiện bởi Apple
Computer, tại thời điểm viết bài này, là cánh cửa cho người tiêu dùng tiếp
cận với giải trí đa phương tiện. Sự tích hợp tương thuộc của hệ điều hành và
các ứng dụng của Apple tạo ra sự tiện lợi mà khách hàng đánh giá cao vào
thời điểm này bởi vì sự tiện lợi vẫn chưa đủ tốt.
Có thể chỉ rõ được, có thể kiểm chứng được và có thể dự đoán được kết hợp
lại tạo thành thuật ngữ “thông tin đầy đủ” cho một thị trường hiệu quả xuất
hiện từ một giao diện, cho phép các công ty cạnh tranh với nhau trong
khoảng cách đủ xa. Một nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa tư bản là bàn tay vô
hình trong thị trường cạnh tranh vượt quá sự giám sát của quản lý như một
cơ chế điều phối giữa các tác nhân trong thị trường. Đây là lý do tại sao, khi
một giao diện đơn thể được xác định, một ngành công nghiệp sẽ phân rã tại
giao diện đó. Tuy nhiên, khi các điều kiện có thể chỉ rõ được, có thể kiểm
chứng được và có thể dự đoán được không tồn tại, thị trường hiệu quả không
thể hoạt động được. Trong những trường hợp này, quản lý giám sát và phối
hợp thực hiện chức năng điều phối tốt hơn là thị trường cạnh tranh. Đây là
một vấn đề cơ bản phát hiện đoạt giải của giáo sư Tarun Khanna và cộng sự,
cho thấy rằng trong các nền kinh tế đang phát triển, các tập đoàn kinh doanh
đa dạng sẽ chiến thắng các công ty tập trung, độc lập, trong khi điều ngược
lại áp dụng cho các nước phát triển. Có thể tham khảo thêm Tarun Khanna
220
