Văn hóa IBM là sản phẩm của hai nhân tố nổi bật. Một là điều chúng ta
vừa thảo luận chi tiết - thành công dễ dàng của sản phẩm System/360. Khi
ít phải chịu áp lực cạnh tranh, biên lợi nhuận gộp cao và nắm giữ vị thế
điều khiển thị trường, thì các nhân tố thị trường và kinh tế là điều thúc đẩy
công ty đang phải đối mặt với ranh giới giữa sự sống và cái chết không
tham gia vào thị trường đó. Trong môi trường đó, bạn chờ đợi điều gì sẽ
xảy ra? Công ty và nhân viên của nó sẽ mất liên lạc với thực tế bên ngoài,
bởi vì những diễn biến trên thị trường về cơ bản là không liên quan đến
thành công của công ty.
Điều IBM quên đó là tất cả các biểu hiện bên ngoài của nền văn hóa của
mình - từ những hành vi được công ty đánh giá cao và trao thưởng, đến tốc
độ diễn biến của các hoạt động, đến sự xa xỉ của việc xây dựng tất cả các
chính sách đãi ngộ và chương trình dành cho nhân viên đầy kiêu hãnh - là
một chức năng của đặc quyền được tạo ra từ sản phẩm System/360. Đó
không thật sự là một sản phẩm được tạo ra từ một phương thức quản lý
xuất sắc hay những quy trình tuyệt vời. Vị thế dẫn đầu của IBM đã xây
dựng lên một thế giới tự lập, bền vững cho công ty. IBM đã cưỡi trên lưng
ngựa, và đã rất thành công. Nhưng con ngựa đó chỉ có thể đưa IBM đi xa
trước khi nó gục ngã.
Một yếu tố quan trọng khác - điều mà đôi lúc mọi người không nhận
thấy - là tác động của những hồ sơ vụ kiện chống độc quyền đối với IBM
của Bộ Tư pháp Mỹ vào ngày 31 tháng 1 năm 1969, ngày cuối cùng trong
thời kỳ đương nhiệm của Tổng thống Lyndon B. Johnson. Lời đề nghị đó
cuối cùng đã được chấp thuận và IBM được xếp vào nhóm “không xứng
đáng được khen thưởng” trong nhiệm kỳ của tổng thống Ronald Reagan,
trừ 13 năm IBM sống trong ám ảnh phải phá bỏ do áp lực cưỡng chế của
chính quyền liên bang. Chúng ta phải hình dung ra rằng thời kỳ kiểm soát
chặt chẽ đó đã thay đổi rất nhiều các hành vi kinh doanh trên thực tế của
IBM.
