Trau dồi tâm là chữa bệnh tâm loạn
Có thể có một số độc giả (nhất là thiện tín cư sỹ tại gia) nản lòng khi phải
tu tập theo phương pháp trau dồi tâm. Người cư sỹ thường than phiền rằng
họ không đủ thì giờ để kiếm tiền nuôi dưỡng gia đình, rõ ràng là không thể
tìm được thời gian hành thiền mà không tổn hại đến bổn phận kế cận nhất
theo cách này hay cách khác. Và họ mãn nguyện với lối giải thích để tự an
ủi ấy. Nói thật thì những lời than phiền như vậy của người cư sỹ thông
thường gây thiệt hại và suy thoái cho họ, trừ khi họ sửa sai thái độ.
Trau dồi tâm là phương pháp chữa trị cho những khổ đau tinh thần, cũng
như những phương pháp chữa trị cho những khổ đau vật chất được áp dụng
trong thế gian. Lúc trời nóng thì ta tắm, lúc trời trở lạnh ta đắp chăn. Đói thì
ăn, khát thì uống, có bệnh thì dùng thuốc. Đó là phương pháp của người thế
gian để chữa trị những đau khổ và khó chịu của cơ thể. Người lâm vào hoàn
cảnh trên không chần chừ, cũng không viện cớ rằng trời nóng hay lạnh quá,
hoặc đang quá bận phải làm chuyện gì khác nên không quan tâm tới những
đau khổ hay những khó chịu ấy. Điều đó là giống nhau cho tất cả, không chỉ
riêng hạng người nào. Kể cả loài thú cũng như vậy, và ta có thể thấy chúng
chiến đấu quyết liệt thế nào để sống sót. Pháp trau dồi tâm cũng vậy, điểm
khác biệt duy nhất là pháp này nhằm vào tâm, vốn là căn nguyên của mọi
tiến bộ và suy thoái, và vì đó là căn nguyên của mọi tiến bộ và suy thoái, tất
cả mọi người đều cần phải lưu tâm đến.
Tâm của người thế gian có đặc tính kỳ quái. Nó có khuynh hướng đưa vòi
ra (như con mực), đeo níu vào tất cả những gì có thể với tới và quyết định là
cái đó có liên quan đến nó hay thuộc về nó. Cái đó đúng hay sai, tốt hay xấu,
có lợi hay có hại, tâm không mấy quan tâm, và càng ít để ý xem mình có đủ
sức đối phó với những cái đó không. Lắm khi những gánh nặng mà mình tự
nguyện gánh vác ấy trở thành những “bài tập về nhà” làm ta kiệt sức, mất
luôn cả thời giờ ăn và ngủ. Hoạt động của một cái tâm khao khát hình như
không có giới hạn, không ngừng nghỉ. Khi thân kiệt sức vì gánh nặng nó
phải mang, nó khóc than xin được nghỉ, và sớm muộn gì nó cũng cần phải
nghỉ. Nhưng tâm thì không được may mắn như thế. Tâm luôn bị chính tình
