Will Durant
Ấn Độ và Phật Thích Ca
Người dịch: Nguyễn Hiến Lê
IV. XÃ HỘI ẤN-ARYEN
Dân du mục – Nông dân – Công nhân – Thương nhân – Tiền tệ và tín dụng
– Luân lí – Hôn nhân – Phụ nữ
Những người Aryen đó sống ra sao? Mới đầu họ sống nhờ chiến tranh và cướp
bóc, rồi nhờ chăn nuôi, cày bừa, và các tiểu công nghệ cũng giống như các tiểu
công nghệ châu Âu thời Trung cổ, vì chúng ta có thể bảo rằng từ thời đại tân
thạch khí cho tới cuộc cách mạng kĩ nghệ tạo nên nền kinh tế hiện thời của
chúng ta, đời sống hàng ngày của loài người đâu cũng như nhau, không có gì
thay đổi. Người Ấn-Aryen nuôi bò cày và vắt sữa bò, không coi bò là một linh
vật, và hễ có thể kiếm được thịt thì cứ ăn, sau khi dâng một vài miếng cho các tu
sĩ hoặc các vị thần. Người ta ngờ rằng Phật Thích Ca sau khi nhịn ăn trong hồi
trẻ, về già ăn thịt heo, bội thực mà tịch (trong cuốn Mahatma Gandhi của Gray,
R.M. và Parekh, MC). Họ trồng lúa mạch nhưng hình như trong thời đại Veda
, họ chưa biết trồng lúa. Ruộng là của công, phân phát cho mỗi gia đình
trong làng nhưng công việc dẫn thuỷ nhập điền thì làm chung, tuyệt nhiên
không được bán ruộng đất cho người làng khác và chỉ được truyền lại cho con
trai, cháu trai thôi. Đại đa số dân chúng là tiểu nông cày cấy lấy ruộng của mình,
người Aryen rất tởm cái lối làm việc lãnh tiền công. Ta có thể tin rằng thời đó
không có đại điền chủ, không có kẻ nghèo quá, không có bọn triệu phú cũng
không có những túp liều bẩn thỉu.
Tại các châu thành, có bọn thợ thủ công độc lập và bọn tập nghề, họ làm đủ mọi
nghề lặt vặt, cả ngàn năm trước công nguyên họ đã biết tổ chức chặt chẽ thành
các phường: phường kim thuộc, phường mộc, phường đá, phường da, phường
ngà, phường đan thúng mủng, sơn nhà, trang hoàng, làm đồ gốm, nhuộm, đánh
cá, chèo ghe, săn bắn, đánh bẫy, làm đồ tế, làm mứt, cạo râu, đấm bóp, bán hoa,
làm bếp. Như vậy ta thấy đời sống của họ khá phát triển. Phường tự qui định lấy
công việc làm ăn và có khi còn làm trọng tài xử các cuộc xích mích trong gia
