Will Durant
Ấn Độ và Phật Thích Ca
Người dịch: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG II - I. BỌN THEO TÀ GIÁO
PHẬT THÍCH CA
Bọn hoài nghi – Bọn theo thuyết hư vô – Bọn nguỵ biện – Bọn vô thần – Bọn
duy vật – Các tôn giáo vô thần
Chính các Upanishad cho ta biết rằng ngay từ thời Upanishad, ở Ấn Độ có bọn
người theo chủ nghĩa hoài nghi. Có những nhà hiền triết chế nhạo các tu sĩ, như
khi Upanishad Chandogya so sánh hàng giáo phẩm chính thống thời đó với một
đoàn chó, con nọ cắn đuôi con kia thành một hàng dài và kính cẩn sủa lên:
“Phải, chúng tôi muốn ăn; phải, chúng tôi muốn uống”. Upanishad Swasanved
tuyên bố rằng không có thần, không có thiên đường, không có địa ngục, không
có luân hồi, cũng không có vũ trụ mà các kinh Veda và các Upanishad chỉ là tác
phẩm của bọn điên khùng tự cao tự đại, rằng các ý tưởng đều hảo huyền, các
danh từ đều láo khoét, rằng dân chúng bị các lời đẹp đẽ mê hoặc mà thờ các vị
thần, lại các ngôi đền, tuân lời các “tu sĩ thánh đức”, chứ thực ra vị thần
Vichnou đã sống ba mươi hai năm với chính vị thần tối cao Prajapati, “đã được
hiểu biết về cái Ngã thoát li khỏi cái ác, đã thoát được cảnh già cảnh chết, hết
cảnh rầu rỉ, đói khát, chỉ còn mong đạt được cái Thực thể”; vậy mà khi đột
nhiên trở về trái đất thì lại truyền bá cái thuyết tệ hại này: “Phải làm cho cái ta
được sung sướng ở trên cõi trần này. Chỉ nên trông cậy vào chính mình thôi.
Người nào biết hưởng hạnh phúc trên cõi trần này và chỉ trông cậy vào chính
mình thôi thì hưởng được cả hai cõi, cõi trần này và cõi trên kia”. Quả thật
những Bà La Môn đã chịu khó chép sử xứ họ cho ta, đôi khi làm ta thất vọng,
không tin rằng dân tộc Ấn nhất loạt đều thần bí và mộ đạo.
Sự thực các học giả càng khảo cứu, phát kiến được một số nhân vật không đáng
tôn trọng tí nào trong triết học Ấn Độ trước đức Phật, thì chúng ta lại càng thấy
bên cạnh các vị thánh đức trầm tư về Brahman, có vô số những vị miệt thị các tu
