ẤN ĐỘ VÀ PHẬT THÍCH CA - Trang 73

Vậy Niết Bàn là gì? Khó mà đáp một cách minh bạch quả quyết được, vì Phật
không cho biết chút gì về điều đó; còn những người nối chí Ngài thì đưa ra đủ
cách định nghĩa. Ngôn ngữ Sanscrit thường cho nó cái nghĩa là “tắt” như ngọn
đèn hay ngọn lửa tắt. Các thánh thư Phật giáo cho nó những ý nghĩa như sau: a/
trạng thái thảnh thơi sung sướng mà người ta có thể đạt được ngay trên cõi trần
này sau khi diệt hết mọi tư dục; b/ sự giải thoát của cá nhân khỏi cái vòng luân
hồi; c/ sự tiêu diệt được ý thức cá nhân; d/ sự hoà hợp cá nhân với Thượng Đế;
e/ cảnh thiên đường sau khi chết.


Cứ theo lời dạy của chính Đức Phật mà đoán thì Niết Bàn cơ hồ như có nghĩa là
diệt mọi tư dục, nhờ vậy mà thoát cảnh luân hồi. Trong các sách Phật giáo, từ
ngữ đó thường có nghĩa thế tục vì ta thường thấy nhắc tới danh từ Arhat (La
Hán), trỏ một vị minh triết đã lần lần vượt được bảy giai đoạn dưới đây: tự chủ,
tìm được chân lí, có nghị lực, bình tĩnh, vui vẻ, tập trung tư tưởng và đại độ. Đó
là nội dung chứ không phải nguyên nhân của Niết Bàn. Sở dĩ đạt được cảnh Niết
Bàn là nhờ diệt được mọi tư dục và trong hầu hết các sách giải thích đầu tiên thì
Niết Bàn có nghĩa là an tĩnh, thoát khỏi mọi nỗi đau khổ nhờ tự huỷ diệt mình
được – theo nghĩa tinh thần. Đức Phật bảo: “Và bây giờ ta giảng tới diệt đế. Diệt
đế là diệt cho hết mọi đam mê, là liệng bỏ, huỷ bỏ, tự giải thoát khỏi cái khát
khao đó” – tức cái dục vọng ích kỉ. Theo thuyết của Phật thì Niết bàn gần như
đồng nghĩa với toàn phúc, với trạng thái thoả mãn bình tĩnh của tâm hồn khi ta
không còn nghĩ lo về bản thân nữa. Tuy nhiên, Niết Bàn còn có nghĩa là huỷ
diệt, là thoát khỏi vòng luân hồi, phần thưởng cao nhất của người tu hành đắc
đạo.


Phật bảo rốt cuộc chúng ta thấy thuyết cá nhân về phương diện luân lí hay tâm lí
đều là ngu muội. Những cái “ngã” của ta lúc nào cũng lo lắng, xao động, thực ra
không phải là những sinh vật cá biệt, mà chỉ là những gợn sóng trên dòng nước.
Khi chúng ta đã tự coi mình chỉ là những phần tử trong một toàn thể lớn lao
(trong cái Đại Ngã), khi chúng ta đã cải hoá được những cái “tiểu ngã” của