loài người, từ tôn giáo cũ truyền qua tôn giáo mới, tới nỗi những lễ nghi về thờ
phụng dương vật của các giáo phái Shakti cũng thấy xuất hiện trong đạo Phật
nữa. Các tu sĩ Bà La Môn vốn kiên nhẫn vô cùng, lần lần phục hồi uy tín và lại
được nhà vua bảo hộ, và rốt cuộc, triết gia trẻ tuổi Shankara, lại làm cho các
kinh Veda thành căn bản tư tưởng của Ấn Độ và từ đó Phật giáo mất địa vị lãnh
đạo tinh thần ở Ấn.
Tuy nhiên đòn tối hậu không phải tự đạo Bà La Môn mà tự ngoại nhân tung ra
và có thể nói chính là Phật giáp đã tự gây hoạ cho mình. Uy tín của Sanga (Tăng
Già) đã thu hút vua Açoka và dòng dõi quí phái nhất Magadha (tức những người
mà mẹ thuộc tập cấp kshatriya, cha thuộc tập cấp vaisya), mà tạo thành một tăng
lữ độc thân yêu hoà bình; ngay thời Phật Tổ đã có vài nhà ái quốc than rằng
“tăng sĩ Gautama khuyến khích người ta đừng sinh con đẻ cái nữa, như vậy các
gia đình sẽ tuyệt tự mất”. Sự phát triển của Phật giáo và chế độ tăng viện ở đầu
kỉ nguyên một mặt, sự chia rẽ về chính trị mặt khác, cả hai đều làm cho sức
chống cự của Ấn suy đi và Ấn dễ bị ngoại nhân xâm lăng. Khi người Ả Rập vô
cõi, nóng nảy muốn truyền bá một nhất thần giáo giản dị, khắc khổ, trông thấy
các nhà sư biếng nhác, ham tiền, sống nhờ lòng mê tín của các tín đồ ngu xuẩn
thì họ chẳng những khinh bỉ ra mặt mà còn thấy gai mắt, cho phá hết các chùa
chiền, giết hàng ngàn nhà sư, mà dân chúng ngại không còn ai dám đầu Phật
nữa. Những kẻ sống sót bị đạo Bà La Môn thu hút trở lại, thế là tôn giáo chính
thống thời xưa tiếp nhận các người theo “tà giáo” đã biết hối hận, và “đạo Bà La
Môn thân thiệt bóp chết Phật giáo”. Đạo Bà La Môn bao giờ cũng khoan dung;
lịch sử các cuộc thịnh suy, lên xuống của đạo Phật và cả trăm giáo phái khác đầy
những truyện tranh biện, gây lộn, nhưng tuyệt nhiên không có một vụ tàn sát
nào cả. Trái lại, đạo Bà La Môn còn nhận Phật Tổ là một vị thần hoá thân của
Vichnou – thành thử có vẻ khuyến khích người con hoang [Phật tử] trở về mái
nhà cũ [đạo Bà La Môn]; không những vậy còn chấp nhận thuyết của Phật cho
rằng mọi sinh vật đều thiêng liêng, do đó cấm sự giết súc vật để tế thần; thế là
sau năm trăm năm suy lần, đạo Phật biến mất ở Ấn Độ một cách êm ái, ôn
hoà
.
