Như Lai thương xót, dạy cho họ bỏ vọng về với chân, khôi phục tâm
tánh mình. Thoạt đầu dạy “hết vọng là chân”, kế đó dạy “toàn thể vọng
chính là chân”, như gió lặng sóng yên, nắng ấm băng tan; sóng, băng trở
thành nước. Sóng, băng cùng với nước nào phải là hai vật; nhưng lúc sóng
chưa yên, băng chưa tan, so với lúc sóng đã lặng, băng đã tan, dù thể tánh
trọn chẳng phải hai, tướng và dụng khác xa vời vợi. Bởi thế mới nói: “Tu
đức hữu công, tánh đức mới hiển”. Nếu chỉ cậy vào tánh đức, chẳng chú
trọng tu đức thì đến tận đời vị lai cứ mãi mãi là chúng sanh, luống uổng Phật
tánh sẵn có, không chỗ dựa nương! Vì thế, Bát Nhã Tâm Kinh nói: “Lúc
Quán Tự Tại Bồ Tát thực hành sâu xa Bát Nhã Ba La Mật, soi thấy năm uẩn
đều không, vượt hết thảy khổ ách”.
Toàn thể Ngũ Uẩn là Chân Như diệu tâm, nhưng do một bề mê muội,
trái nghịch bèn thành tướng huyễn vọng. Vọng tướng đã thành, bèn lầm mất
Nhất Tâm. Đã mê muội nơi Nhất Tâm, các khổ đều nhóm lại. Như gió thổi,
toàn thể nước trở thành sóng; trời lạnh, nước mềm thành cứng. Dùng Bát
Nhã thậm thâm để chiếu soi liền hiểu rõ: mê chân thành vọng, toàn vọng
chính là chân; như gió lặng, trời ấm, nước lại trở về bản thể.
Vì thế biết rằng: Hết thảy các pháp đều do vọng tình biến hiện, nếu lìa
vọng tình thì bản thể của các pháp ấy hoàn toàn là Không. Bởi vậy, tứ đại
đều mất bản tánh, lục căn dùng lẫn cho nhau. Thế nên, Bồ Tát chẳng khởi
Diệt Định, hiện các oai nghi, dùng nhãn căn làm Phật sự của nhĩ căn, dùng
nhĩ căn làm Phật sự của nhãn căn, vào trong đất như vào nước, đi trong nước
như đi trên đất, nước lửa chẳng thể đốt cháy hay nhận chìm được, tùy ý đi,
ngồi trên hư không, cảnh không tự tánh, đều theo tâm chuyển.
Bởi vậy, kinh Lăng Nghiêm nói: “Nếu có kẻ nào nhận chân, quy nguyên
thì mười phương hư không thảy đều tan mất”. Đấy chính là hiệu quả thật sự
của việc “soi thấy năm uẩn đều không” vậy. “Quy” nghĩa là quay về, trở về,
tức là phản chiếu hồi quang, khôi phục tâm tánh vốn có. Nhưng muốn phản
chiếu hồi quang khôi phục tâm tánh, nếu trước hết tâm chẳng quy hướng
Tam Bảo sẽ chẳng thể y giáo phụng hành. Tâm đã quy hướng Tam Bảo sẽ tự
có thể khôi phục nguồn tâm, triệt chứng Phật tánh. Đã khôi phục được
nguồn tâm vốn sẵn có, triệt chứng Phật tánh, mới biết tự tâm quý báu nhất,
trong mê chẳng giảm, lúc ngộ chẳng tăng. Chỉ vì thuận theo pháp tánh nên
thọ dụng được, trái lại sẽ bị tổn thương. Thế nhưng, tổn hại hay lợi ích cách
biệt nhau một trời, một vực!
* Chúng sanh là Phật chưa ngộ, Phật là chúng sanh đã ngộ. Tâm tánh
bổn thể của chúng sanh và Phật bình đẳng, giống hệt như nhau, không hai,
không khác; nhưng khổ - vui, thọ dụng khác biệt nhau như trời với đất là do
xứng tánh thuận tu hay trái tánh nghịch tu mà thành ra như thế. Lý này rất
